Pijnlijke mictie is een veelvoorkomende klacht. De kans op een urineweginfectie is in dat geval groot. De klacht komt bij vrouwen gemiddeld twee keer zo vaak voor als bij mannen. Bij vrouwen is de meest voorkomende oorzaak een cystitis, bij mannen een urethritis, cystitis of prostatitis, afhankelijk van de leeftijd. De kans op de aanwezigheid van een maligniteit is bij de presentatie van deze klacht klein.
Een pijnlijke mictie in combinatie met een pollakisurie geeft een hoge a-priorikans op een urineweginfectie. De aanwezigheid van vaginale fluor in combinatie met een pijnlijke mictie verlaagt de kans op een urineweginfectie aanzienlijk. Koorts en flankpijn kunnen op een hoge urineweginfectie wijzen. Bij recidiverende urineweginfecties is het zinvol te vragen naar risicofactoren.
Bij de man is het van belang aandacht te besteden aan de mogelijkheid van een geslachtsziekte en te vragen of de verschijnselen daarvan aanwezig zijn. Als daar geen aanwijzingen voor zijn, kan men vragen naar klachten passend bij een prostatitis en naar risicofactoren voor het krijgen van een urineweginfectie. Afvloedbelemmering en een verminderde blaasfunctie verdienen hierbij aandacht.
Lichamelijk onderzoek is niet nodig bij een ongecompliceerde urineweginfectie bij de vrouw, maar wel bij frequent recidiverende urineweginfecties.
Lichamelijk onderzoek is tevens geïndiceerd bij mannen, zwangeren en kinderen jonger dan 12 jaar. Dit is ook aangewezen bij bekende afwijkingen aan de urinewegen, bij verminderde weerstand of bij een verblijfskatheter.
Aanvullend onderzoek bij de klacht pijnlijke mictie zal bijna altijd bestaan uit onderzoek van de urine. Een nitriettest in combinatie met een dipslide of sediment is de eerste stap. Bij gecompliceerde urineweginfecties, zwangere vrouwen en kinderen dient een urinekweek ingezet te worden. Microbiologisch onderzoek naar een SOA is aangewezen bij verdenking daarop.
In specifieke gevallen is bloedonderzoek aangewezen, vooral bij obstructieve klachten in combinatie met urineweginfecties en bij een PID.
Radiodiagnostiek kan een waardevolle aanvulling zijn bij verdenking op bijvoorbeeld urinesteenlijden, obstructie van de urinewegen of congenitale afwijkingen.
Slechts in een enkel geval resulteert de klacht pijnlijke mictie in een specialistisch urologisch onderzoek naar de functie, anatomie of conditie van de urinewegen.
Kinderen vormen een specifieke groep. Ook bij kinderen kan een pijnlijke mictie gebaseerd zijn op een urineweginfectie. Vaak presenteert een urineweginfectie zich bij kinderen anders; algemene malaise, aanhoudende koorts en niet goed groeien kunnen de enige symptomen zijn. Hoe jonger het kind, hoe groter de kans op onderliggende pathologie. Afhankelijk van bevindingen en bijkomende klachten, kan complex onderzoek nodig zijn.
