Skip to main content

Welkom bij Scalda & Bohn Stafleu van Loghum

Scalda heeft ervoor gezorgd dat je Mijn BSL eenvoudig en snel kunt raadplegen.Je kunt de producten hieronder links aanschaffen en rechts inloggen.

Registreer

Schaf de BSL Academy aan: 

BSL Academy mbo AG

Eenmaal aangeschaft kun je thuis, of waar ook ter wereld toegang krijgen tot Mijn BSL.

Heb je een vraag, neem dan contact op met Jan van der Velden.

Login

Als u al geregistreerd bent, hoeft u alleen maar in te loggen om onbeperkt toegang te krijgen tot Mijn BSL.

Top

2021 | Boek

Dynamiek van het menselijk bindweefsel

Functie, beschadiging en herstel

Auteurs: Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit boek biedt een functionele beschrijving van verschillende typen bindweefsels en vertaalt die naar kennis over lichamelijke belasting, beschadiging en herstel. Het is bedoeld voor studenten fysiotherapie, bewegingstherapie, manuele therapie, ergonomie en kinesitherapie aan hogescholen en universiteiten. Ook voor professionals is het een handig naslagwerk.

De eerste versie van Dynamiek van het menselijk bindweefsel verscheen 30 jaar geleden. Deze zevende druk is inhoudelijk ingrijpend gewijzigd, op basis van nieuwe inzichten en recent onderzoek naar bindweefsel. En dan met name op het gebied van de anatomie en de rol van het fasciale systeem als kracht-geleidend en proprioceptief systeem.

Hoofdstuk 2 gaat nu in op de embryologische ontwikkeling van bindweefsel en hoofdstuk 9 staat volledig in het teken van de diverse functies van het fasciale systeem. Ook zijn nieuwe foto’s toegevoegd ter illustratie van spier-, pees-, en fasciaweefsel.

Dynamiek van het menselijk bindweefsel is een goed aanknopingspunt om de juiste vorm van therapie te kunnen bepalen. Het laatste hoofdstuk helpt daar expliciet bij, daarin staan overwegingen om de therapeutische interventie te ondersteunen.

Dynamiek van het menselijk bindweefsel heeft een nieuwe auteursteam. Jeroen Alessie is hogeschooldocent fysiotherapie. Ook is hij is coauteur van paramedische studieboeken. Karl Jacobs is voormalig fysiotherapeut, studeerde Functional and Clinical Anatomy en is als anatoom verbonden aan het Amsterdam UMC. Beide auteurs zijn ervaren sprekers op congressen en betrokken bij diverse bij- en nascholingen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Bouw en functie van bindweefsel

Voorwerk
1. Bindweefsel – de inleiding
Samenvatting
Het vermogen om te bewegen is een van de belangrijkste eigenschappen van de mens. We hebben dit te danken aan ons bewegingssysteem, bestaande uit het zenuwstelsel, spierstelsel, bindweefselsysteem en skeletstelsel. Kapsels en ligamenten verbinden de botten met elkaar en sturen de bewegingen van gewrichten. De overdracht van krachten die daarbij een rol spelen, is de taak van de bindweefselstructuren (fascia), die daarmee invloed uitoefenen op het gehele lichaam – in beweging en in een houding. Het is essentieel om het lichaam als samenhangend geheel te zien, waarbij bindweefsel zowel de ‘bindende factor’ als de ‘scheidende factor’ is. Om dit samenhangend geheel te begrijpen, is het belangrijk alle systemen als aparte elementen te bestuderen.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
2. Embryologie van het houding- en bewegingsapparaat, in het bijzonder het bindweefselsysteem en de fascia
Samenvatting
Kennis van de embryologie is onlosmakelijk verbonden met die van de volwassen anatomie en fysiologie. In dit hoofdstuk wordt niet de gehele embryologie behandeld – dan zou dit boek veel te dik worden en zijn doel om inzicht te geven in de dynamiek van het menselijk bindweefsel voorbijschieten. Wel zetten we in kleine behapbare stappen de fases van de embryonale ontwikkeling uiteen, gevolgd door een korte beschrijving van de foetale ontwikkeling. Tijdens beide ontwikkelingsprocessen wordt de rol toegelicht die het fasciale systeem daarin heeft.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
3. Bouwen met bindweefsel
Samenvatting
In dit hoofdstuk bespreken we het grondplan van het bindweefsel, de bindweefselmatrix en de extracellulaire matrix. De componenten van bindweefsel en collageen worden benoemd om duidelijk te maken wat de rol is van allerlei afzonderlijke elementen in de processen die mensen doormaken vanaf de embryonale ontwikkeling tot de groei- en herstelprocessen gedurende het gehele leven. Uiteraard is er een hoofdrol voor dé bindweefselvormende cel in ons lichaam: de fibroblast. Hoe de fibroblast werkt, hoe hij zich verplaatst en wanneer hij actief is, wordt uitvoerig besproken. De principes van mechanotransductie en tensegrity doen in dit hoofdstuk voor het eerst hun intrede. Vervolgens wordt aan de hand van voorbeelden uit het dagelijks leven duidelijk gemaakt hoe we de kennis over het menselijk lichaam kunnen benutten bij lichamelijke ongemakken. Tot slot kijken we nog even naar een relatief recente ontdekking van wat een nieuw soort cel lijkt te zijn: de fasciacyt.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
4. Botweefsel
Samenvatting
Dit hoofdstuk richt zich op het bot, de botvorming en het weefsel rondom het bot. De functie van osteoblasten, osteocyten en osteoclasten wordt duidelijk gemaakt, alsmede de rol van verschillende signaalmoleculen. Er wordt ingegaan op het proces van botvorming en botontwikkeling, waarbij stimulerende en belemmerende factoren worden toegelicht.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
5. Kraakbeen van gewrichten
Samenvatting
In dit hoofdstuk staan hyalien, vezelig en elastisch kraakbeen centraal. De structuur en de functies van deze types kraakbeen worden uitgelegd, waarbij uiteenzettingen over chondrocyten, collageen en proteoglycanen (aggrecan) niet ontbreken. Tevens blijkt in dit hoofdstuk hoe belangrijk de rol is die synovia vervult bij gewrichtssmering.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
6. Bindweefsel rond gewrichten
Samenvatting
In dit hoofdstuk staan de anatomie en de werking van de gewrichten in de schijnwerpers. Ook hier wordt teruggegrepen op het tensegrity-model om duidelijk te maken hoe onmisbaar bindweefsel is om zenuwstelsel, spierweefsel en fascies bij elkaar te houden en beweging mogelijk te maken. De verschillende gewrichtssensoren en hun functie worden eveneens besproken. Bij scheuring van periarticulair bindweefsel (gewrichtskapsel, ligamenten) ontstaat een gestoorde gewrichtssturing. De zwelling en het vocht in het gewricht leiden direct tot pijn, spierzwakte en verlies van coördinatie. Genezing van een gewrichtsbeschadiging verloopt volgens de drie gebruikelijke fases van wondgenezing. Immobilisatie is een van de opties om het herstel mogelijk te maken. De voors en tegens hiervan worden tegen elkaar afgewogen aan de hand van concrete voorbeelden als bandletsel.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
7. Bindweefsel van de spieren en pezen
Samenvatting
Dit hoofdstuk gaat over het spier- en peesweefsel of specifieker: skeletspiervezels en spierbindweefsel. De anatomie, de aanhechtingen en de belasting van de spierpezen worden verklaard en verduidelijkt met beeldmateriaal. Spierweefsel is een onmisbare schakel bij de myofasciale krachtoverdracht en spiercontractie. Hoe dat precies werkt, wordt hierna tot in detail uitgelegd, waarbij ook wordt ingegaan op de rol van het endomysium, het perimysium en het epimysium. Hoe elasticiteit werkt bij bewegen komt eveneens aan bod. De Golgi-peessensoren houden daarbij een oogje in het zeil om het gebruik van spierkracht niet te laten ontsporen.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
8. Bindweefsel in het zenuwstelsel
Samenvatting
In dit hoofdstuk staat de relatie tussen het bindweefsel en de zenuwfunctie op de voorgrond. Wat zijn het epineurium, het perineurium en het endoneurium en welke betekenis hebben ze voor het menselijk lichaam en met name voor het zenuwstelsel? Ook mechanische krachten oefenen invloed uit op het zenuwstelsel en zenuwweefsel zelf. Dit gebeurt al bij de meest simpele bewegingen, zoals vooroverbuigen. De aanpassingen die nodig zijn om het zenuwstelsel in staat te stellen deze mechanische krachten te weerstaan worden uiteraard beschreven. Bindweefsel is hierbij een onmisbare component. Ook de perifere zenuwen in armen en benen en andere extremiteiten als pols, elleboog, knie en enkel staan voortdurend bloot aan diverse krachten. In de perifere zenuwen is vooral een grote rol weggelegd voor de bindweefselomhullingen van epineurium en perineurium. In de centrale hersenen beschermen de ruggenmergsvliezen de axonen.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
9. Functie van bindweefsel; de rol van het fasciale systeem
Samenvatting
In dit hoofdstuk komen de bouw, de ligging en de functie van het oppervlakkige en het diepe fasciale systeem aan de orde Daarnaast wordt aandacht besteed aan het tensegrity-model en aan de diverse functies die door de driedimensionale continuïteit van het fasciale systeem ontstaan (zoals krachtoverdracht, glijden, beschermen en vochtregulatie) en aan de rol van de fasciasystemen in de proprioceptie.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree

Schade en herstel van bindweefsel

Voorwerk
10. Bindweefselbeschadiging en herstel
Samenvatting
In dit hoofdstuk worden de verschillende fases van bindweefselbeschadiging gedetailleerd besproken. Eens te meer blijken de enorme mogelijkheden die het bindweefsel aan de mens biedt om na een trauma snel en goed te genezen. We staan stil bij de ontstekingsfase, de proliferatiefase en de organisatiefase, ook wel de remodelleringsfase genoemd. De verschillende processen die bij de wondgenezing een rol spelen, worden inzichtelijk gemaakt: bloedstolling, ontsteking, zwelling, de functie van verschillende cellen, littekenvorming en wondcontractie. Tot in detail worden de elementen en stoffen belicht die ergens op deze weg naar herstel hun steentje bijdragen. Fibroblasten, collageen, macrofagen, oxygenasen, histamine, mestcellen, granulocyten … het is slechts een greep uit de onderwerpen die ter sprake komen. Aan het einde is er aandacht voor een aantal aandoeningen waarbij in meerdere of mindere mate sprake is van verbindweefseling.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
11. Pathologie van botweefsel
Samenvatting
De bekendste pathologie bij bot is natuurlijk de botbreuk, ofwel de fractuur. Ook osteoporose is een veelvoorkomende pathologie, met name bij ouderen. Een gevolg van osteoporose kan uiteindelijk ook een fractuur zijn. In dit hoofdstuk worden deze twee pathologieën van bot besproken.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
12. Pathologie van kraakbeenweefsel
Samenvatting
De bekendste pathologie bij kraakbeen is natuurlijk artrose. Artrose is een complex verhaal met heel veel verschillende facetten. Vaak wordt gesproken van ‘slijtage’, maar in dit hoofdstuk zal blijken dat deze term eigenlijk niet correct is. Naast artrose zijn de ‘gewone’ gewrichtsbeschadigingen met bijkomende hydrops en de gewrichtsontstekingen (artritis) belangrijke pathologieën van kraakbeenweefsel die in dit hoofdstuk aan de orde zullen komen.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
13. Pathologie van fibrocartilagineuze structuren
Samenvatting
De meniscus en de anulus fibrosus zijn fibrocartilagineuze structuren die bekendstaan om hun relatief veelvoorkomende pathologie.  In dit hoofdstuk worden pathologie en herstelmogelijkheden van beide structuren belicht. Daarnaast vergelijken we het herstel van de meniscus met dat van soortgelijke structuren als het labrum en het triangulaire fibrocartilagineuze complex (TFCC).
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
14. Pathologie van ligamenten
Samenvatting
In dit hoofdstuk bespreken we rupturen van een ligament (partieel of totaal), veruit de meest voorkomende pathologie bij ligamentaire structuren. In de volksmond wordt wel gesproken van het ‘verrekken van een band’, maar feitelijk komt dat niet voor. Het collagene type I laat namelijk nagenoeg geen verlenging toe en zal bij verlenging dus niet ‘rekken’, maar scheuren. Zelfs bij een relatief lichte verstuiking zal een aantal collagene vezels scheuren. 
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
15. Pathologie van spieren en pezen
Samenvatting
Er bestaan veel bekende en veel voorkomende pathologieën bij spieren en pezen. Patiënten met een spierruptuur, spierpijn, een peesbeschadiging of natuurlijk een tendinopathie vormen een belangrijk deel van de populatie die aanklopt bij de therapeut. In dit hoofdstuk worden deze pathologieën uitvoerig besproken.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
16. Pathologie van zenuwweefsel
Samenvatting
Bij pathologie van zenuwweefsel komen we al snel uit bij inklemmingen of rechtstreekse schade bij bijvoorbeeld een doorsnijding van een zenuw. In dit hoofdstuk zetten we eerst uiteen welke invloed de inwerkende krachten op een zenuw hebben. Daarna komt de entrapment aan bod, gevolgd door de axonotmesis en de neurotmesis.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
17. Overige pathologie met bindweefselbetrokkenheid
Samenvatting
In dit hoofdstuk komt een aantal pathologieën voorbij waarbij bindweefsel weliswaar betrokken is, maar niet de primaire oorzaak is van de pathologie. Er wordt gestart met de algemene fibrosering en littekenhypertrofie. Daarna worden de pathologie-‘neefjes’ Dupuytren en frozen shoulder besproken. Ook scleroderma en brandwonden met hun littekenvorming komen aan de orde.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
18. Therapeutische overwegingen
Samenvatting
In dit afsluitende hoofdstuk willen we therapeuten graag een aantal overwegingen meegeven rondom de behandeling en/of beïnvloeding van bindweefsel. Deze handvatten zijn gebaseerd op de beschrijvingen eerder in het boek van de werking van de diverse celtypen en de soort prikkels waarop de verschillende typen bindweefselstructuur reageren.
Jeroen Alessie, Karl Jacobs, Jan Jaap de Morree
Nawerk
Meer informatie
Titel
Dynamiek van het menselijk bindweefsel
Auteurs
Jeroen Alessie
Karl Jacobs
Jan Jaap de Morree
Copyright
2021
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-2655-6
Print ISBN
978-90-368-2654-9
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2655-6