1. Implementatie van verbeteringen in de zorg: een complex probleem

De hoeveelheid kennis over goede patiëntenzorg neemt met steeds grotere snelheid toe, maar het percentage waardevolle nieuwe inzichten dat vervolgens op korte termijn ingang vindt in de dagelijkse patiëntenzorg is aanzienlijk kleiner. De wetenschappelijke literatuur staat bol van voorbeelden waaruit blijkt dat patiënten niet de zorg krijgen die volgens recente wetenschappelijke of professionele inzichten wenselijk is. In de dagelijkse praktijk van de invoering van verbeteringen in de zorg kiezen verschillende partijen voor verschillende strategieën. De vraag die prangt, is welke aanpak het meest effectief is. Kennis hierover kan ons helpen de juiste aanpak op het juiste moment te kiezen. Verschillende implementatiebenaderingen hanteren uiteenlopende assumpties omtrent effectieve implementatie van verbeteringen in de zorg; verschillende hypothesen over het veranderen van menselijk gedrag en het functioneren van groepen of organisaties. In grote lijnen kunnen twee contrasterende benaderingen worden onderscheiden: het rationele model en het participatiemodel. Implementatie kan worden omschreven als ‘een procesmatige en planmatige invoering van vernieuwingen en/of verbeteringen (van bewezen waarde) met als doel dat deze een structurele plaats krijgen in het (beroepsmatig) handelen, in het functioneren van organisatie(s) of in de structuur van de gezondheidszorg’. Niet elke verandering is noodzakelijkerwijs ook een verbetering. Uitgangspunt van dit boek is dat sprake moet zijn van wenselijke of noodzakelijke verbeteringen in de patiëntenzorg. Het kan daarbij gaan om (evidence-based) inzichten, werkwijzen, technieken of richtlijnen voor goede zorg, maar eveneens om problemen in de zorg die om een oplossing vragen of om goede ervaringen in de praktijk met bepaalde werkwijzen (best practices) die op brede schaal geïmplementeerd zouden kunnen worden. Er bestaat niet één beste methode voor alle innovaties in alle settings. Verschillende doelgroepen en situaties brengen uiteenlopende implementatieproblemen met zich mee. Een goede diagnostische analyse van doelgroep en setting moet daarom richting geven aan het implementatieplan. Meestal betekent dit dat verschillende strategieën moeten worden benut die in een bepaalde volgorde worden toegepast.