Leerboek intensive-care-verpleegkunde

De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Stoornissen van de huid, in dit verband wonden genoemd, vormen slechts zelden de directe aanleiding om een patiënt op een intensive-care-afdeling op te nemen. Wel kunnen wonden, bijvoorbeeld brandwonden, aanleiding geven tot een verstoring van de vitale lichaamsfuncties, waarvoor een patiënt dan intensieve zorg nodig heeft. Op de intensive care zullen de verschillende typen wonden dus meestal in combinatie met een andere aandoening te zien zijn. Een behandeling op een IC-afdeling kan ook aanleiding geven tot het ontstaan van wonden. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan decubitus. Verpleegkundigen hebben een belangrijke rol in de preventie en behandeling daarvan.

Intensieve behandeling en verpleging in de neurologie/neurochirurgie is vooral aangewezen voor patiënten met acute aandoeningen van het zenuwstelsel met een gedaald bewustzijn en/of grote kans op complicaties. De meest voorkomende aandoeningen zijn:

In het algemeen worden orgaanstelsels, zoals hartfunctie en circulatie, longen en luchtwegen, en het maag-darmstelsel, als min of meer zelfstandig opererende systemen beschouwd. Meer en meer wordt duidelijk dat er een netwerk van verbindingen tussen orgaansystemen bestaat, waardoor het steeds moeilijker wordt ze onafhankelijk van elkaar te zien. De nieren en urinewegen zijn daarvan een uitstekend voorbeeld.

Aandoeningen van het maag-darmkanaal kunnen zowel de oorzaak zijn van een kritieke situatie, die opname op een intensive care noodzakelijk maakt, als het gevolg ervan. In dit verband valt vooral een hoge-tractus-digestivusbloeding te noemen als een aandoening die soms intensieve zorg vereist. Met name een arteriële bloeding uit een maag- of duo-denumulcus en een bloeding uit slokdarmvarices kunnen in korte tijd leiden tot ernstige ondervulling en shock. Uit de lage tractus digestivus moet hier de divertikelbloeding genoemd worden. Aan de andere kant kunnen ook tijdens opname op de intensive care dergelijke complicaties optreden, eventueel als gevolg van het onderliggende lijden. Ook minder ernstig bloedverlies, soms gepaard gaande met diarree, veroorzaakt soms hoofdbrekens. In dit hoofdstuk wordt vooral ingegaan op de diagnostiek en de meest recente ontwikkelingen in de niet-chirurgische behandeling van dit soort bloedingen.

Diabetes mellitus is een aandoening waarbij de endocriene delen van de pancreas (de eilandjes van Langerhans) geen of onvoldoende insuline maken (en soms ook de gevoeligheid van de weefsels voor insuline afgenomen is). Deze chronische aandoening gaat gepaard met uitgebreide complicaties, die veel organen kunnen betreffen (hersenen, ogen, hart, nieren, perifere zenuwen, huid en bloedvaten).

De regulatie van de lichaamstemperatuur van het menselijk lichaam is bijzonder goed geregeld. In welke klimaatzone de mens ook leeft, de centrale temperatuur wordt gehandhaafd op 37 graden Celsius. In de huidige behandeling van patiënten op de intensive care speelt het sturen van de lichaamstemperatuur een belangrijke rol. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is de zorg na reanimatie waarbij hypothermie een bewezen positief effect heeft op de neurologische outcome van de gereanimeerde patiënt.

Pijnbestrijding is lang een verwaarloosd onderdeel geweest binnen de geneeskunde. Acute pijn gedurende een ingreep wordt bestreden door de anesthesioloog, die zorgt dat een van de pijlers van de anesthesie tot stand wordt gebracht. De analgesie (‘pijnloosheid’) was en is helaas buiten de operatiekamer veel minder goed geregeld. Het fenomeen pijn wordt hierna besproken.

Patiënten die meerdere serieuze letsels of een enkelvoudig zeer ernstig letsel hebben, noemen wij polytraumapatiënten. Na een succesvolle eerste behandeling elders komt de patiënt op de intensive care terecht. Voor de behandeling op de intensive care is het van het grootste belang om te begrijpen wat zich vooraf heeft afgespeeld. Om inzicht in dit proces te krijgen, volgt hier een kort overzicht van de ontwikkeling van de traumatologie in de afgelopen jaren. Vervolgens worden enkele belangrijke specifieke letsels van thorax, abdomen, bekken en extremiteiten onder de loep genomen.

In dit hoofdstuk worden de geneesmiddelen beschreven die op de IC-afdeling worden gebruikt.