Welkom bij Scalda & Bohn Stafleu van Loghum
Scalda heeft ervoor gezorgd dat je Mijn BSL eenvoudig en snel kunt raadplegen.Je kunt de producten hieronder links aanschaffen en rechts inloggen.
Gepubliceerd in:
2023 | OriginalPaper | Hoofdstuk
8. Slaap en biologische klok
Auteur : Marjolein Streur-Kranenburg
Gepubliceerd in: Leefstijlgeneeskunde in de praktijk
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
share
DELEN
Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)
-
Optie A:
-
Optie B:Deel de link per e-mail
Samenvatting
Slaap is een basale levensbehoefte, maar wordt ook vaak als sluitpost gezien. In deze rustperiode herstelt het lichaam, zowel fysiek als mentaal. Problemen met de slaap kunnen het circardiane ritme verstoren, wat invloed heeft op verschillende processen in het lichaam. Ook voor nachtwerkers biedt de verstoring van het ritme extra uitdagingen om gezond te blijven. Slechte slaap heeft invloed op veel andere leefstijlaspecten. Mensen die slecht slapen eten vaak ongezonder, bewegen minder, ervaren meer stress en hebben minder energie om activiteiten te ondernemen. Soms is er sprake van slechte slaap als gevolg van een slaapstoornis of een andere medische oorzaak. Dit vraagt om een specifieke behandeling. Bij veel mensen is dit niet het geval en kunnen we slaap zien als een van de leefstijlfactoren. Slaapeducatie is dan de belangrijkste interventie.
Log in om toegang te krijgen
Literatuur
go back to reference Al Khatib, H. K., Harding, S. V., Darzi, J., Pot, G. K. (2017). The effects of partial sleep deprivation on energy balance: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Clinical Nutrition, 71(5), 614–624. https://doi.org/10.1038/ejcn.2016.201.
Al Khatib, H. K., Harding, S. V., Darzi, J., Pot, G. K. (2017). The effects of partial sleep deprivation on energy balance: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Clinical Nutrition, 71(5), 614–624. https://doi.org/10.1038/ejcn.2016.201.
go back to reference American Academy of Sleep Medicine (AASM). (2014). International Classification of Sleep Disorders (3rd ed.). American Academy of Sleep Medicine.
American Academy of Sleep Medicine (AASM). (2014). International Classification of Sleep Disorders (3rd ed.). American Academy of Sleep Medicine.
go back to reference American Sleep Association (z.d.). Sleep hygiene tips. Geraadpleegd op 8 juli 2022, van https://www.sleepassociation.org/about-sleep/sleep-hygiene-tips/
American Sleep Association (z.d.). Sleep hygiene tips. Geraadpleegd op 8 juli 2022, van https://www.sleepassociation.org/about-sleep/sleep-hygiene-tips/
go back to reference Blume, C., Schmidt, M. H., Cajochen, C. (2020 Jul 20) Effects of the COVID-19 lockdown on human sleep and rest-activity rhythms. Current Biology, 30(14), R795–R797. https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.06.021.
Blume, C., Schmidt, M. H., Cajochen, C. (2020 Jul 20) Effects of the COVID-19 lockdown on human sleep and rest-activity rhythms. Current Biology, 30(14), R795–R797. https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.06.021.
go back to reference Borbély, A. A. (1982). A two process model of sleep regulation. Human Neurobiology, 1(3), 195–204.
Borbély, A. A. (1982). A two process model of sleep regulation. Human Neurobiology, 1(3), 195–204.
go back to reference Borel, A. L. (2019 Nov 2) Sleep apnea and sleep habits: Relationships with metabolic syndrome. Nutrients, 11(11), 2628. https://doi.org/10.3390/nu11112628.
Borel, A. L. (2019 Nov 2) Sleep apnea and sleep habits: Relationships with metabolic syndrome. Nutrients, 11(11), 2628. https://doi.org/10.3390/nu11112628.
go back to reference Centraal Bureau voor Statistiek CBS (2018). Eén op de vijf meldt slaapproblemen. Geraadpleegd op 8 maart 2022, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/11/een-op-de-vijf-meldt-slaapproblemen.
Centraal Bureau voor Statistiek CBS (2018). Eén op de vijf meldt slaapproblemen. Geraadpleegd op 8 maart 2022, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/11/een-op-de-vijf-meldt-slaapproblemen.
go back to reference Covassin, N., Singh, P., McCrady-Spitzer, S. K., St Louis, E. K., Calvin, A. D., Levine, J. A., et al. (2022). Effects of experimental sleep restriction on energy intake, energy expenditure, and visceral obesity. Journal of the American College of Cardiology, 79(13), 1254. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2022.01.038CrossRef
Covassin, N., Singh, P., McCrady-Spitzer, S. K., St Louis, E. K., Calvin, A. D., Levine, J. A., et al. (2022). Effects of experimental sleep restriction on energy intake, energy expenditure, and visceral obesity. Journal of the American College of Cardiology, 79(13), 1254. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2022.01.038CrossRef
go back to reference D’Annibale, M., Hornzee, N., Whelan, M., Guess, N., Hall, W., & Gibson, R. (2021). Eating on the night shift: A need for evidence-based dietary guidelines? July Nutrition Bulletin, 46, 9. https://doi.org/10.1111/nbu.12515CrossRef
D’Annibale, M., Hornzee, N., Whelan, M., Guess, N., Hall, W., & Gibson, R. (2021). Eating on the night shift: A need for evidence-based dietary guidelines? July Nutrition Bulletin, 46, 9. https://doi.org/10.1111/nbu.12515CrossRef
go back to reference De Vries, M., & De Weijer, T. (2022). Handboek Leefstijlgeneeskunde, de basis voor iedere praktijk. Bohn Stafleu van Loghum.CrossRef
De Vries, M., & De Weijer, T. (2022). Handboek Leefstijlgeneeskunde, de basis voor iedere praktijk. Bohn Stafleu van Loghum.CrossRef
go back to reference European Food Information Council (EUFIC) (2012). Shift work: Nutrition tips to stay healthy. Geraadpleegd op 8 maart 2022, van https://www.eufic.org/en/healthy-living/article/shift-work-implications-for-health-and-nutrition.
European Food Information Council (EUFIC) (2012). Shift work: Nutrition tips to stay healthy. Geraadpleegd op 8 maart 2022, van https://www.eufic.org/en/healthy-living/article/shift-work-implications-for-health-and-nutrition.
go back to reference Florea, C., Topalidis, P., Hauser, T., Angerer, M., Kurapov, A., Leon, C. A. B., Soares Brandão, D., & Schabus, M. (2021). Sleep during COVID-19 lockdown: A cross-cultural study investigating job system relevance. Biochemical Pharmacology, 191, 114463. https://doi.org/10.1016/j.bcp.2021.114463CrossRef
Florea, C., Topalidis, P., Hauser, T., Angerer, M., Kurapov, A., Leon, C. A. B., Soares Brandão, D., & Schabus, M. (2021). Sleep during COVID-19 lockdown: A cross-cultural study investigating job system relevance. Biochemical Pharmacology, 191, 114463. https://doi.org/10.1016/j.bcp.2021.114463CrossRef
go back to reference Gabriel, B. M., Zierath, J. R. (2019). Circadian rhythms and exercise – re-setting the clock in metabolic disease. Nature Reviews Endocrinology, 15(4), 197–206. https://doi.org/10.1038/s41574-018-0150-x
Gabriel, B. M., Zierath, J. R. (2019). Circadian rhythms and exercise – re-setting the clock in metabolic disease. Nature Reviews Endocrinology, 15(4), 197–206. https://doi.org/10.1038/s41574-018-0150-x
go back to reference Gezondheidsraad (2017). Gezondheidsrisico’s door nachtwerk. Publicatienr 2017/17.
Gezondheidsraad (2017). Gezondheidsrisico’s door nachtwerk. Publicatienr 2017/17.
go back to reference Guillodo, E., Lemey, C., Simonnet, M., Walter, M., Baca-García, E., Masetti, V., et al. (2020) Clinical applications of mobile health wearable–based sleep monitoring: Systematic review. JMIR Mhealth Uhealth, 8(4), e10733 https://doi.org/10.2196/10733
Guillodo, E., Lemey, C., Simonnet, M., Walter, M., Baca-García, E., Masetti, V., et al. (2020) Clinical applications of mobile health wearable–based sleep monitoring: Systematic review. JMIR Mhealth Uhealth, 8(4), e10733 https://doi.org/10.2196/10733
go back to reference Hersenstichting (2017). Factsheet resultaten slaaponderzoek Hersenstichting. Geraadpleegd op 8 juli 2022 van https://www.hersenstichting.nl/app/uploads/2020/03/Def-Factsheet-Slaaponderzoek-Volwassenen1c21.pdf
Hersenstichting (2017). Factsheet resultaten slaaponderzoek Hersenstichting. Geraadpleegd op 8 juli 2022 van https://www.hersenstichting.nl/app/uploads/2020/03/Def-Factsheet-Slaaponderzoek-Volwassenen1c21.pdf
go back to reference Hirshkowitz, M. (2015). National Sleep Foundation’s updated sleep duration recommendations: Final report. Sleep Health, 1(4), 233–243. https://doi.org/10.1016/j.sleh.2015.10.004
Hirshkowitz, M. (2015). National Sleep Foundation’s updated sleep duration recommendations: Final report. Sleep Health, 1(4), 233–243. https://doi.org/10.1016/j.sleh.2015.10.004
go back to reference Kline, C. E. (2014). The bidirectional relationship between exercise and sleep: Implications for exercise adherence and sleep improvement. American Journal of Lifestyle Medicine, 8(6), 375–379. https://doi.org/10.1177/1559827614544437CrossRef
Kline, C. E. (2014). The bidirectional relationship between exercise and sleep: Implications for exercise adherence and sleep improvement. American Journal of Lifestyle Medicine, 8(6), 375–379. https://doi.org/10.1177/1559827614544437CrossRef
go back to reference Kocevska, D., Lysen, T. S., Dotinga, A., Koopman-Verhoeff, M. E., Luijk, M. P. C. M., Antypa, N., et al. (2021). Sleep characteristics across the lifespan in 1.1 million people from the Netherlands, United Kingdom and United States: A systematic review and meta-analysis. Nature Human Behaviour, 5(1), 113–122. https://doi.org/10.1038/s41562-020-00965-x
Kocevska, D., Lysen, T. S., Dotinga, A., Koopman-Verhoeff, M. E., Luijk, M. P. C. M., Antypa, N., et al. (2021). Sleep characteristics across the lifespan in 1.1 million people from the Netherlands, United Kingdom and United States: A systematic review and meta-analysis. Nature Human Behaviour, 5(1), 113–122. https://doi.org/10.1038/s41562-020-00965-x
go back to reference Lammers, H. M., Murphy, A. S., Wise, J., & Duffy, J. F. (2020). Sleep tips for shift workers in the time of pandemic. Southwest Journal of Pulmonary, Critical Care and Sleep, 20(4), 128–130.CrossRef
Lammers, H. M., Murphy, A. S., Wise, J., & Duffy, J. F. (2020). Sleep tips for shift workers in the time of pandemic. Southwest Journal of Pulmonary, Critical Care and Sleep, 20(4), 128–130.CrossRef
go back to reference Lancel, M., Van Veen, M. M., Verbeek, I. H. M. J. C. (2020). Slaap: de basis voor een gezonde leefstijl. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 62(11), 949–954.
Lancel, M., Van Veen, M. M., Verbeek, I. H. M. J. C. (2020). Slaap: de basis voor een gezonde leefstijl. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 62(11), 949–954.
go back to reference Leone, S., Van der, A., Beers, K., Rigter, L., Zantinge, E., Savelkoul, M. (2018). Slechte slaap: Een probleem voor de volksgezondheid? Een strategische verkenning. Trimbos Instituut.
Leone, S., Van der, A., Beers, K., Rigter, L., Zantinge, E., Savelkoul, M. (2018). Slechte slaap: Een probleem voor de volksgezondheid? Een strategische verkenning. Trimbos Instituut.
go back to reference Leone, M. J., Sigman, M. Golombek, D. A. (2020 Aug 17). Effects of lockdown on human sleep and chronotype during the COVID-19 pandemic. Current Biology, 30(16), R930–R931. https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.07.015
Leone, M. J., Sigman, M. Golombek, D. A. (2020 Aug 17). Effects of lockdown on human sleep and chronotype during the COVID-19 pandemic. Current Biology, 30(16), R930–R931. https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.07.015
go back to reference Leproult, R., & Van Cauter, E. (2010). Role of sleep and sleep loss in hormonal release and metabolism. Endocrine Development, 17, 11–21. https://doi.org/10.1159/000262524CrossRef
Leproult, R., & Van Cauter, E. (2010). Role of sleep and sleep loss in hormonal release and metabolism. Endocrine Development, 17, 11–21. https://doi.org/10.1159/000262524CrossRef
go back to reference Markwald, R. R., Melanson, E. L., Smith, M.R., Higgins, J., Perreault, L., Eckel, R. H., Wright Jr, K. P. (2013 Apr 2). Impact of insufficient sleep on total daily energy expenditure, food intake, and weight gain. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 110(14), 5695–5700. https://doi.org/10.1073/pnas.1216951110
Markwald, R. R., Melanson, E. L., Smith, M.R., Higgins, J., Perreault, L., Eckel, R. H., Wright Jr, K. P. (2013 Apr 2). Impact of insufficient sleep on total daily energy expenditure, food intake, and weight gain. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 110(14), 5695–5700. https://doi.org/10.1073/pnas.1216951110
go back to reference Maurer, L. F., Schneider, J., Miller, C. B., Espie, C. A., & Kyle, S. D. (2021). The clinical effects of sleep restriction therapy for insomnia: A meta-analysis of randomised controlled trials. Sleep Medicine Reviews, 58, 101493. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2021.101493CrossRef
Maurer, L. F., Schneider, J., Miller, C. B., Espie, C. A., & Kyle, S. D. (2021). The clinical effects of sleep restriction therapy for insomnia: A meta-analysis of randomised controlled trials. Sleep Medicine Reviews, 58, 101493. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2021.101493CrossRef
go back to reference McKenna, H., & Wilkes, M. (2018). Optimising sleep for night shifts. BMJ, 360, j5637. https://doi.org/10.1136/bmj.j5637CrossRef
McKenna, H., & Wilkes, M. (2018). Optimising sleep for night shifts. BMJ, 360, j5637. https://doi.org/10.1136/bmj.j5637CrossRef
go back to reference Nederlands Huisartsen Genootschap NHG (2014). Standaard slaapproblemen en slaapmiddelen. Geraadpleegd op 8 juli 2022 van https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/slaapproblemen-en-slaapmiddelen.
Nederlands Huisartsen Genootschap NHG (2014). Standaard slaapproblemen en slaapmiddelen. Geraadpleegd op 8 juli 2022 van https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/slaapproblemen-en-slaapmiddelen.
go back to reference Ohayon, M., Wickwire, E. M., Hirshkowitz, M., Albert, S. M., Avidan, A., Daly, F. J., et al. (2017). National Sleep Foundation’s sleep quality recommendations: First report. Sleep Heal, 3, 6–19. https://doi.org/10.1016/j.sleh.2016.11.006CrossRef
Ohayon, M., Wickwire, E. M., Hirshkowitz, M., Albert, S. M., Avidan, A., Daly, F. J., et al. (2017). National Sleep Foundation’s sleep quality recommendations: First report. Sleep Heal, 3, 6–19. https://doi.org/10.1016/j.sleh.2016.11.006CrossRef
go back to reference Pepłońska, B., Nowak, P., Trafalska, E. (2019 Jun 14). The association between night shift work and nutrition patterns among nurses: A literature review. Med Pr, 70(3), 363–376. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00816
Pepłońska, B., Nowak, P., Trafalska, E. (2019 Jun 14). The association between night shift work and nutrition patterns among nurses: A literature review. Med Pr, 70(3), 363–376. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00816
go back to reference Pereira, N., Naufel, M. F., Ribera, E. B., Tufik, S., Hachul, H. (2020). Influence of dietary sources of melatonin on sleep quality: A review. Journal of Food Science, 85(1), 5–13. https://doi.org/10.1111/1750-3841.14952
Pereira, N., Naufel, M. F., Ribera, E. B., Tufik, S., Hachul, H. (2020). Influence of dietary sources of melatonin on sleep quality: A review. Journal of Food Science, 85(1), 5–13. https://doi.org/10.1111/1750-3841.14952
go back to reference Peuhkuri, K., Sihvola, N., Korpela, R. (2012). Diet promotes sleep duration and quality. Nutrition Research, 32(5), 309–319. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2012.03.009
Peuhkuri, K., Sihvola, N., Korpela, R. (2012). Diet promotes sleep duration and quality. Nutrition Research, 32(5), 309–319. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2012.03.009
go back to reference Shah, A., Turkistani, A., Luenam, K., Yaqub, S., Ananias, P., Mariya Jose, A., et al. (2022). Is shift work sleep disorder a risk factor for metabolic syndrome and its components? A systematic review of cross-sectional studies. Metabolic Syndrome and Related Disorders, 20(1), 1–10. https://doi.org/10.1089/met.2021.0070CrossRef
Shah, A., Turkistani, A., Luenam, K., Yaqub, S., Ananias, P., Mariya Jose, A., et al. (2022). Is shift work sleep disorder a risk factor for metabolic syndrome and its components? A systematic review of cross-sectional studies. Metabolic Syndrome and Related Disorders, 20(1), 1–10. https://doi.org/10.1089/met.2021.0070CrossRef
go back to reference StAZ Onderzoeksbureau (2011). Project Optimalisatie Nachtarbeid Ziekenhuizen. Een studie naar de mitigerende effecten van nachtarbeid ondersteunende interventies CIRCADIAN Netherlands Amsterdam. Geraadpleegd op https://www.staz.nl/wp-content/uploads/2021/06/nachtarbeid-rapportage_staz_2011.pdf
StAZ Onderzoeksbureau (2011). Project Optimalisatie Nachtarbeid Ziekenhuizen. Een studie naar de mitigerende effecten van nachtarbeid ondersteunende interventies CIRCADIAN Netherlands Amsterdam. Geraadpleegd op https://www.staz.nl/wp-content/uploads/2021/06/nachtarbeid-rapportage_staz_2011.pdf
go back to reference St-Onge, M. P., Mikic, A., Pietrolungo, C. E. (2016). Effects of Diet on Sleep Quality. Advances in Nutrition, 7(5), 938–949. https://doi.org/10.3945/an.116.012336
St-Onge, M. P., Mikic, A., Pietrolungo, C. E. (2016). Effects of Diet on Sleep Quality. Advances in Nutrition, 7(5), 938–949. https://doi.org/10.3945/an.116.012336
go back to reference Torquati, L., Mielke, G. I., Brown, W. J., Burton, N. W., & Kolbe-Alexander, T. L. (2019). Shift work and poor mental health: A meta-analysis of longitudinal studies. American Journal of Public Health, 109(11), e13–e20. https://doi.org/10.2105/AJPH.2019.305278CrossRef
Torquati, L., Mielke, G. I., Brown, W. J., Burton, N. W., & Kolbe-Alexander, T. L. (2019). Shift work and poor mental health: A meta-analysis of longitudinal studies. American Journal of Public Health, 109(11), e13–e20. https://doi.org/10.2105/AJPH.2019.305278CrossRef
go back to reference VenVN. (2021). Richtlijn zorg voor gezonde slaap en zorg bij slaapproblemen. Richtlijn voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten. https://www.venvn.nl/media/f5vngxte/richtlijn-gezonde-slaap-definitief-28-9-2021.pdf
VenVN. (2021). Richtlijn zorg voor gezonde slaap en zorg bij slaapproblemen. Richtlijn voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten. https://www.venvn.nl/media/f5vngxte/richtlijn-gezonde-slaap-definitief-28-9-2021.pdf
go back to reference Wehrens, S. M. T, Christou, S., Isherwood, C., Middleton, B., Gibbs, M. A., Archer, S. N., et al. (2017 Jun 19). Meal timing regulates the human circadian system. Current Biology, 27(12), 1768–1775.e3. https://doi.org/10.1016/j.cub.2017.04.059
Wehrens, S. M. T, Christou, S., Isherwood, C., Middleton, B., Gibbs, M. A., Archer, S. N., et al. (2017 Jun 19). Meal timing regulates the human circadian system. Current Biology, 27(12), 1768–1775.e3. https://doi.org/10.1016/j.cub.2017.04.059
go back to reference Yetish, G., Kaplan, H., Gurven, M., Wood, B., Pontzer, H., Manger, P. R., et al. (2015). Natural sleep and its seasonal variations in three pre-industrial societies. Current Biology, 25, 2862–2868. https://doi.org/10.1016/j.cub.2015.09.046CrossRef
Yetish, G., Kaplan, H., Gurven, M., Wood, B., Pontzer, H., Manger, P. R., et al. (2015). Natural sleep and its seasonal variations in three pre-industrial societies. Current Biology, 25, 2862–2868. https://doi.org/10.1016/j.cub.2015.09.046CrossRef
Metagegevens
- Titel
- Slaap en biologische klok
- Auteur
-
Marjolein Streur-Kranenburg
- Copyright
- 2023
- Uitgeverij
- Bohn Stafleu van Loghum
- Boek
-
Leefstijlgeneeskunde in de praktijk
Print ISBN: 978-90-368-2862-8
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2863-5
Copyright: 2023
- DOI
- https://doi.org/10.1007/978-90-368-2863-5_8