Top

2024 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg

Redacteuren: H. Vermeulen, C. T. B. Ahaus, J.F. Hamming, C. Wagner, P.J.M. van Gurp

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Kwaliteit van zorg staat onder druk door veel vraag, complexiteit en hoge kosten. Het idee van 'passende zorg' helpt om deze problemen aan te pakken. Dit boek geeft inzicht in theorieën (hoofd), het stimuleert zelfreflectie (hart) en bevat praktische tips. Het boek helpt bij het verdiepen van kennis, en ook bij het ontwikkelen van een eigen kijk op de kwaliteit van zorg. Voor (toekomstige) zorgprofessionals die niet alleen willen weten wat goede zorg is, maar ook willen begrijpen hoe ze écht het verschil kunnen maken.

In deze geheel herziene druk waarvan de tekst ook online beschikbaar is, komen allereerst aan de orde: de fundamenten van het kwaliteitsdenken, zoals evidence-based practice en patiëntenparticipatie, de basismodellen van kwaliteit van zorg, de groei van de gezondheidszorg en daarmee de actuele uitdagingen. Daarnaast gaat het boek in op de context waarin (aankomend) zorgprofessionals werken. De brede context, zoals de wijze waarop in Nederland de gezondheidszorg en het kwaliteitsdenken georganiseerd is en de smallere context, zoals het teamklimaat waarin (aankomend) gezondheidsprofessionals werken, communiceren en samenwerken. De kennis wordt regelmatig afgewisseld met reflectievragen en suggesties voor verdere verdieping.

De daaropvolgende hoofdstukken bieden een kader en handvaten om kwaliteitsverbeteringen daadwerkelijk vorm te geven en te implementeren in de praktijk. Dat vraagt van (aankomend) zorgprofessionals dat zij leiderschap tonen, problemen signaleren, systematisch analyseren en gericht zijn op het oplossen ervan, en zelf continu blijven leren. Immers de gezondheidszorg verandert razendsnel en dat vraagt flexibiliteit en veerkracht om de kwaliteit van zorg voor iedereen te blijven garanderen.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding in kwaliteit van zorg

Samenvatting

‘De juiste zorg op het juiste moment op de juiste plaats voor elke patiënt’ is een belangrijk principe van de moderne gezondheidszorg. ‘Kwaliteit van zorg’ verwijst naar de mate waarin de zorg voldoet aan de behoeften van de patiënt en effectief, veilig, tijdig, betaalbaar, toegankelijk en duurzaam is. Kwaliteit van zorg is van belang om de gezondheid van patiënten te kunnen verbeteren, risico's en fouten te verminderen op basis van resultaten van onderzoek, patiënttevredenheid te kunnen verbeteren en kosten te beperken in de context van toenemende zorgvraag, groeiende technische mogelijkheden en de aandacht die broodnodig is voor duurzaamheid. We werken toe naar ‘passende zorg’. Verschillende modellen zijn beschikbaar om kwaliteit van zorg in kaart te brengen en te verbeteren. In het belangrijke vraagstuk van verbetering van kwaliteit van zorg zijn zorgverleners, patiënten, zorginstellingen, overheden en toezichthoudende instanties de partners om te komen tot kwaliteitsverbetering, innovatie en implementatie in een continu leerproces.

P. J. M. van Gurp, H. Vermeulen

2. Zinnige en passende zorg

Samenvatting

Samen werken aan passende zorg is het ideaalbeeld tegenwoordig in de gezondheidszorg. Niet alleen van ons als (toekomstige) zorgprofessionals, maar ook van alle burgers. Allemaal dienen we een steentje bij te dragen om de zorg persoonsgericht, betaalbaar en duurzaam te houden. Dit betekent ook dat we allemaal continu op zoek gaan hoe we de zorg kunnen verbeteren door doelgericht werken en bewust omgaan met de beschikbare middelen en beschikbare capaciteit. Door elke dag te reflecteren op: doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Passende zorg is een manier van samenwerken waardoor iedereen ook in de toekomst goede zorg kan krijgen. Dat is zorg die werkt, toegankelijk en persoonsgericht is waarbij patiënt en zorgverlener zo veel mogelijk samen beslissen. En met minder focus op ziekte en meer inzet op gezondheid, leefstijl en maatschappelijk functioneren.

H. Vermeulen, J. S. Burgers

3. Patiëntenparticipatie en persoonsgerichte zorg

Samenvatting

Het perspectief van patiënten is van essentieel belang bij het bepalen wat persoonsgerichte, doeltreffende, doelmatige en veilige zorg inhoudt. Kernwaarden zoals keuzevrijheid, behoud van persoonlijke autonomie en solidariteit staan hierbij centraal. Door patiëntenparticipatie kunnen we een dieper inzicht krijgen in het perspectief van de individuele patiënt en van een patiëntencollectief, inclusief hun vragen, doelen, waarden en voorkeuren. Bovendien stelt dit patiënten in staat om bij te dragen aan de verbetering van de kwaliteit van zorg. Patiëntenparticipatie kan op verschillende manieren worden vormgegeven, met de patiënt als bron van ervaringskennis en als partner in het ontwikkelen en verspreiden van kennis. Dit hoofdstuk beschrijft recente ontwikkelingen in patiëntenparticipatie, benadrukt diverse vormen en implementatiestrategieën en belicht tevens kwetsbaarheden van dit concept. We bespreken patiëntenparticipatie op individueel en collectief niveau. Betrokkenheid van patiënten is belangrijk voor een gezondheidszorgsysteem dat voortdurend leert en vormt een onmisbare voorwaarde voor het herontwerpen van toekomstbestendige, duurzame gezondheidszorg.

P. J. M. van Gurp, A. H. Pieterse

4. Organisatie en transformatie van zorg

Samenvatting

Het Nederlandse zorgstelsel is een marktstelsel tussen burgers – die patiënten worden als zij ondersteuning nodig hebben – en zorgaanbieders, en zorginkopers. Met wetten wordt de markt gereguleerd, opdat iedereen gelijke toegang heeft tot goede zorg. Door demografische ontwikkelingen stijgt de zorgvraag, met name van steeds meer oude mensen met meerdere aandoeningen, terwijl tegelijkertijd de kosten toenemen en het aantal mensen dat kan werken in de zorg kleiner wordt. Benodigde aanpassingen, zoals meer preventie, zelfzorg, technische oplossingen en transmurale zorg zijn binnen dit zorgstelsel lastig te realiseren. Value-Based Health Care is een strategie om uitkomsten voor patiënten te verbeteren en tegelijkertijd kosten te beperken. Kwaliteit van zorg is vastgelegd in wetten gericht op de zorginstelling, de zorgaanbieder en de patiënt. Kwaliteit van zorg ontstaat op de werkvloer, kan worden bevorderd door een goede organisatie van werkprocessen en draagt bij aan goede uitkomsten van zorg voor de patiënt. Met indicatoren voor structuur, proces en uitkomsten van zorg kan worden gestuurd op kwaliteit. Zorgaanbieders, managers en patiënten hebben specifieke indicatoren nodig die aansluiten bij hun taken en verantwoordelijkheden.

M. C. de Bruijne, A. M. Weggelaar

5. Patiëntveiligheid en teamklimaat in de zorg

Samenvatting

Patiëntveiligheid gaat over het ontbreken van schade aan de patiënt, veroorzaakt door de zorg of (toekomstige) zorgprofessionals. Er zijn twee complementaire perspectieven om naar patiëntveiligheid te kijken: Safety-I en Safety-II. Vanuit Safety-I wordt gekeken naar wat er niet goed gaat, welke oorzaken een rol spelen en hoe je die kunt wegnemen. In het Safety-II-perspectief wordt proactief gekeken en geanalyseerd waarom zorgprocessen meestal goed gaan en soms niet. (Toekomstige) zorgprofessionals en organisaties kunnen verschillende methoden gebruiken om patiëntveiligheid inzichtelijk te maken. Voorbeelden zijn dossieronderzoek naar zorggerelateerde schade, incidentmelden en oorzakenanalyse met behulp van PRISMA en FRAM-analyse. Het teamklimaat is een belangrijke voorwaarde voor patiëntveiligheid. Een goede patiëntveiligheidscultuur kan daarbij helpen. Om patiëntveiligheid te verbeteren, worden er vaak teamtrainingen ingezet. Als een incident optreedt, is het belangrijk om daar eerlijk over te praten met de patiënt. Betrokkenheid bij een incident heeft ook impact op de (toekomstig) zorgprofessional; goede opvang (peer support) is belangrijk voor verwerking.

H. Merten, I. P. Jongerden

6. Evidence-based meten van kwaliteit

Samenvatting

Om tot succesvolle kwaliteitsverbetering te komen, is het belangrijk om op systematische wijze verbeteringen door te voeren. De hier voorgestelde aanpak van kwaliteitsverbetering wordt uitgebreid beschreven in het implementatieboek van Wensing en Grol (2023) [1]. Systematische kwaliteitsverbetering bestaat uit vier essentiële stappen. De eerste stap wordt besproken in dit hoofdstuk. De overige stappen worden in H. 7 besproken. Stap 1 gaat over het helder formuleren van wat ‘goede zorg’ precies inhoudt. Dit doen we aan de hand van kwaliteitsindicatoren. Er zijn verschillende typen kwaliteitsindicatoren die te vinden zijn in de literatuur of op websites; vaak moeten ze echter zelf ontwikkeld of aangepast worden. Vervolgens kan gemeten worden of deze ‘goede zorg’ ook daadwerkelijk wordt toegepast in de dagelijkse praktijk. In dit hoofdstuk wordt helder hoe dit gedaan wordt en waar in de praktijk op gelet moet worden.

M. E. J. L. Hulscher, J. A. H. van Vught, R. P. M. G. Hermens

7. Evidence-based kwaliteit verbeteren

Samenvatting

Om tot succesvolle kwaliteitsverbetering te komen, is het belangrijk om stapsgewijs op geplande en systematische wijze verbeteringen door te voeren. In H. 6 is ingegaan op de eerste stap om tot kwaliteitsverbetering te komen, namelijk het formuleren van wat goede zorg precies inhoudt aan de hand van kwaliteitsindicatoren. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vervolgstappen: stappen om een verbeterstrategie systematisch te ontwikkelen en te evalueren. Belangrijke voorwaarde bij het ontwikkelen van een effectieve verbeterstrategie is de afstemming van de verschillende onderdelen van de strategie op determinanten die bepalen of patiënten wel of niet de gewenste zorg ontvangen (stap 2). Met deze informatie wordt een passende verbeterstrategie gekozen (stap 3), die vervolgens wordt gepland, uitgevoerd, geëvalueerd en waar wenselijk opgeschaald (stap 4). In dit hoofdstuk wordt helder hoe dit gedaan kan worden en waar in de praktijk op gelet moet worden.

R. P. M. G. Hermens, J. A. H. van Vught, M. E. J. L. Hulscher

8. Leiderschap en levenslang leren in de zorg

Samenvatting

Leiderschap is essentieel voor behoud en bevordering van kwaliteit en veiligheid van zorg. Dit hoofdstuk behandelt professioneel leiderschap, bestuurlijke eindverantwoordelijkheid blijft buiten beschouwing. Professioneel leiderschap staat voor het effectief inzetten van kennis, communicatie- en teamworkvaardigheden, ethisch kompas en intrinsieke motivatie om gestelde doelen met een team te bereiken in het streven naar de best mogelijke zorg, ook als dat verandering en aanpassing vraagt. Leiden van een team vraagt om visie en strategisch denken naast het inspireren en verbinden van het team, handelen uit medemenselijkheid en het scheppen van een veilig open leerklimaat waarin een leider rekenschap geeft van het eigen functioneren. In dit hoofdstuk behandelen we het belang van professioneel leiderschap en continu leren en ontwikkelen, verschillende theorieën en modellen over professioneel leiderschap, leiderschap en leerklimaat en de praktische implicaties voor de kwaliteit van zorg (par. 8.1) en het continu (door)ontwikkelen van leiderschap om kwaliteit van zorg te verbeteren (par. 8.2).

P. J. M. van Gurp, H. Calsbeek

Nawerk

Titel: Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg
Redacteuren: H. Vermeulen
C. T. B. Ahaus
J.F. Hamming
C. Wagner
P.J.M. van Gurp
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-3008-9
Print ISBN: 978-90-368-3007-2
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-3008-9

Bohn Stafleu van Loghum

Welkom bij Scalda & Bohn Stafleu van Loghum

Registreer

Login

Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg

Over dit boek

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding in kwaliteit van zorg

2. Zinnige en passende zorg

3. Patiëntenparticipatie en persoonsgerichte zorg

4. Organisatie en transformatie van zorg

5. Patiëntveiligheid en teamklimaat in de zorg

6. Evidence-based meten van kwaliteit

7. Evidence-based kwaliteit verbeteren

8. Leiderschap en levenslang leren in de zorg

Nawerk