Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen

Welkom bij Scalda & Bohn Stafleu van Loghum

Scalda heeft ervoor gezorgd dat je Mijn BSL eenvoudig en snel kunt raadplegen.Je kunt de producten hieronder links aanschaffen en rechts inloggen.

» Andere revante producten voor Scalda studenten en medewerkers.

Registreer

Schaf de BSL Academy aan: 

BSL Academy mbo AG

Eenmaal aangeschaft kun je thuis, of waar ook ter wereld toegang krijgen tot Mijn BSL.

Heb je een vraag, neem dan contact op met Jan van der Velden.

Login

Als u al geregistreerd bent, hoeft u alleen maar in te loggen om onbeperkt toegang te krijgen tot Mijn BSL.

Inloggen
Top
Bijblijven
Gepubliceerd in:

01-07-2008 | Artikel

Pathofysiologie, risicofactoren, diagnostiek en therapie van hart- en vaatziekten: mannen en vrouwen zijn anders

Auteurs: Mevr. M. A. Sluman, dr. J. M. ten Berg, dr. H. E. Westerveld

Gepubliceerd in: Bijblijven | Uitgave 7/2008

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

  • Hart- en vaatziekten zijn de eerste doodsoorzaak onder vrouwen en het aantal doden neemt minder af dan onder mannen.
  • Er wordt steeds meer bekend over de pathofysiologische achtergrond van genderverschillen bij hart- en vaatziekten.
  • Mannen en vrouwen kunnen een verschillende klachtenpresentatie hebben: vrouwen hebben minder vaak last van pijn op de borst en van transpireren, en hebben vaker atypische klachten als misselijkheid.
  • Vrouwen krijgen coronarialijden op latere leeftijd dan mannen, en hebben dan vaak meer risicofactoren voor hart- en vaatziekten.
  • Diabetes en in mindere mate hypertensie zijn sterkere risicofactoren voor vrouwen; zwangerschapsdiabetes en het polycysteusovariumsyndroom kunnen voorboden zijn van diabetes.
  • Voor exogene oestrogenen is geen beschermend effect tegen hart- en vaatziekten bewezen.
  • Diagnostisch onderzoek is bij vrouwen lastiger te interpreteren, met meer foutpositieve en foutnegatieve uitslagen. Het mag daarom echter niet achterwege worden gelaten.
  • Vrouwen worden minder vaak dan mannen volgens de richtlijnen behandeld en ondergaan minder vaak een interventie.
  • De kortetermijnmortaliteit na een myocardinfarct of een coronaire bypass (CABG) lijkt hoger voor vrouwen.
vorige artikel Gender en de invloed op het dagelijks handelen van de huisarts
volgende artikel Gezondheidsaspecten van alcoholgebruik voor vrouwen
Literatuur
1.
Sluman MA, Verhaar MC, Wall EE van der, Westerveld HE. Vrouwen en hart- en vaatziekten. Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150:2018ȓ22.
2.
Jager-Geurts MH, Peters RJG, Dis SJ van, Bots ML. Hart- en vaatziekten in NL 2006, cijfers over ziekte en sterfte. Den Haag: Nederlandse Hartstichting, 2006.
3.
Sheifer SE, Canos MR, Weinfurt KP, Arora UK, Mendelsohn FO, Gersh BJ, et al. Sex differences in coronary artery size assessed by intravascular ultrasound. Am Heart J 2000;139:649-53.
4.
Reis SE, Holubkov R, Conrad Smith AJ, Kelsey SF, Sharaf BL, Reichek N, et al. Coronary microvascular dysfunction is highly prevalent in women with chest pain in the absence of coronary artery disease: results from the NHLBI WISE study. Am Heart J 2001;141:735ȓ41.
5.
Schoenhagen P, Nissen SE, Tuzcu EM. Coronary arterial remodeling: from bench to bedside. Curr Atheroscler Rep 2003;5:150ȓ4.
6.
Burke AP, Farb A, Malcolm G, Virmani R. Effect of menopause on plaque morphologic characteristics in coronary atherosclerosis. Am Heart J 2001;141:S58ȓ62.
7.
Burke AP, Farb A, Malcom GT, Liang Y, Smialek J, Virmani R. Effect of risk factors on the mechanism of acute thrombosis and sudden coronary death in women. Circulation 1998;97:2110ȓ6.
8.
Libby P, Theroux P. Pathophysiology of coronary artery disease. Circulation 2005;111:3481ȓ8.
9.
Nicholls SJ, Wolski K, Sipahi I, Schoenhagen P, Crowe T, Kapadia SR, et al. Rate of progression of coronary atherosclerotic plaque in women. J Am Coll Cardiol 2007;49:1546ȓ51.
10.
RIVM. Nationaal Kompas Volksgezondheid 2004. Bilthoven: RIVM, 2004
11.
Keyhani S, Scobie JV, Hebert PL, McLaughlin MA. Gender disparities in blood pressure control and cardiovascular care in a national sample of ambulatory care visits. Hypertension 2008;51:1149ȓ55.
12.
Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, Dans T, Avezum A, Lanas F, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): Case-control study. Lancet 2004;364:937-52.
13.
Bellamy L, Casas JP, Hingorani AD, Williams DJ. Pre-eclampsia and risk of cardiovascular disease and cancer in later life: Systematic review and meta-analysis. BMJ 2007;335:974.CrossRefPubMed
14.
Wilk EA van der. Zijn er verschillen tussen Nederland en andere landen? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, 2007. http://​www.​nationaalkompas.​nl > Gezondheidsdeterminanten > Leefstijl > Roken, geraadpleegd augustus 2008.
15.
Prescott E, Hippe M, Schnohr P, Hein HO, Vestbo J. Smoking and risk of myocardial infarction in women and men: longitudinal population study. BMJ 1998;316:1043ȓ7.
16.
Vriz O, Nesbitt S, Krause L, Majahalme S, Lu H, Julius S. Smoking is associated with higher cardiovascular risk in young women than in men: the Tecumseh Blood Pressure Study. J Hypertens 1997;15:127ȓ34.
17.
Visseren FLJ. Dyslipidemie in de dagelijkse praktijk. 2e dr. Utrecht : Academic Pharmaceutical Productions 2004.
18.
Visscher TLS, Viet AL, Brink CL van den. Hoeveel mensen hebben overgewicht of ondergewicht? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, 2007. http://​www.​nationaalkompas.​nl > Gezondheidsdeterminanten > Persoonsgebonden > Lichaamsgewicht, geraadpleegd augustus 2008.
19.
Factsheet over DM door de adviescommissie van de Nederlandse Hartstichting. Hart Bulletin 2005;3:83ȓ6.
20.
Bogers RP, Bemelmans WJ, Hoogenveen RT, Boshuizen HC, Woodward M, Knekt P, et al. for the BMI-CHD Collaboration Investigators. Association of overweight with increased risk of coronary heart disease partly independent of blood pressure and cholesterol levels: A meta-analysis of 21 cohort studies including more than 300.000 persons. Arch Intern Med 2007;167:1720ȓ8.
21.
Barrett-Connor E, Giardina EG, Gitt AK, Gudat U, Steinberg HO, Tschoepe D. Women and heart disease: The role of diabetes and hyperglycemia. Arch Intern Med 2004;164:934ȓ42.
22.
Lee WL, Cheung AM, Cape D. Impact of diabetes on coronary artery disease in women and men: A meta-analysis of prospective studies. Diabetes Care 2000;23:962ȓ8.
23.
Natarajan S, Liao Y, Cao G, Lipsitz SR, McGee DL. Sex differences in risk for coronary heart disease mortality associated with diabetes and established coronary heart disease. Arch Intern Med 2003;163:1735ȓ40.
24.
Hu FB, Stampfer MJ, Haffner SM, Solomon CG, Willett WC, Manson JE. Elevated risk of cardiovascular disease prior to clinical diagnosis of type 2 diabetes. Diabetes Care 2002;25:1129ȓ34.
25.
Essah PA, Wickham EP, Nestler JE. The metabolic syndrome in polycystic ovary syndrome. Clin Obstet Gynecol 2007;50:205ȓ25.
26.
Elting MW, Korsen TJ, Bezemer PD, Schoemaker J. Prevalence of diabetes mellitus, hypertension and cardiac complaints in a follow-up study of a Dutch PCOS population. Hum Reprod 2001;16:556ȓ60.
27.
Rotterdam ESHRE/ASRM-Sponsored PCOS Consensus Workshop Group. Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks related to polycystic ovary syndrome. Fertil Steril 2004;81:19ȓ25.
28.
Cussons AJ, Stuckey BG, Watts GF. Cardiovascular disease in the polycystic ovary syndrome: New insights and perspectives. Atherosclerosis 2006;185:227ȓ39.
29.
Lagro-Janssen ALM, Heugten PW van, Vogels EA. Angina pectoris en myocardinfarct: Verschillen tussen mannen en vrouwen in risicoprofiel en prognose en in verwijzingen door de huisarts. Ned Tijdschr Geneeskd 2000;144:518ȓ22.
30.
Lerner DJ, Kannel WB. Patterns of coronary heart disease morbidity and mortality in the sexes: A 26-year follow-up of the Framingham population. Am Heart J 1986;111:383ȓ90.
31.
Schouw YT van der, Graaf Y van der, Steyerberg EW, Eijkemans JC, Banga JD. Age at menopause as a risk factor for cardiovascular mortality. Lancet 1996;347:714ȓ8.
32.
Bairey Merz CN, Johnson BD, Sharaf BL, Bittner V, Berga SL, Braunstein GD, et al. Hypoestrogenemia of hypothalamic origin and coronary artery disease in premenopausal women: A report from the NHLBI-sponsored WISE study. J Am Coll Cardiol 2003;41:413ȓ9.
33.
Nelson HD, Humphrey LL, Nygren P, Teutsch SM, Allan JD. Postmenopausal hormone replacement therapy: Scientific review. JAMA 2002;288:872ȓ81.
34.
Wenger NK. Coronary heart disease: The female heart is vulnerable. Prog Cardiovasc Dis 2003;46:199-229.CrossRefPubMed
35.
Chen W, Woods SL, Puntillo KA. Gender differences in symptoms associated with acute myocardial infarction: A review of the research. Heart Lung 2005;34:240-7.
36.
Arslanian-Engoren C, Patel A, Fang J, Armstrong D, Kline-Rogers E, Duvernoy CS, et al. Symptoms of men and women presenting with acute coronary syndromes. Am J Cardiol 2006;98:1177-81.
37.
Torbal A de, Boersma E, Kors JA, Herpen G van, Deckers JW, Kuip DA van der, et al. Incidence of recognized and unrecognized myocardial infarction in men and women aged 55 and older: The Rotterdam Study. Eur Heart J 2006;27:729-36.
38.
Vaccarino V, Rathore SS, Wenger NK, Frederick PD, Abramson JL, Barron HV, et al. Sex and racial differences in the management of acute myocardial infarction, 1994 through 2002. N Engl J Med 2005;353:671-82.
39.
Mieres JH, Shaw LJ, Arai A, Budoff MJ, Flamm SD, Hundley WG, et al. Role of noninvasive testing in the clinical evaluation of women with suspected coronary artery disease: Consensus statement from the Cardiac Imaging Committee, Council on Clinical Cardiology, and the Cardiovascular Imaging and Intervention Committee, Council on Cardiovascular Radiology and Intervention, American Heart Association. Circulation 2005;111:682-96.
40.
Denes P, Larson JC, Lloyd-Jones DM, Prineas RJ, Greenland P. Major and minor ECG abnormalities in asymptomatic women and risk of cardiovascular events and mortality. JAMA 2007;297:978-85.
41.
Hochman JS, Tamis JE, Thompson TD, Weaver WD, White HD, Werf F van de, et al. Sex, clinical presentation, and outcome in patients with acute coronary syndromes. Global Use of Strategies to Open Occluded Coronary Arteries in Acute Coronary Syndromes IIb Investigators. N Engl J Med 1999;341:226-32.
42.
Elsaesser A, Hamm CW. Acute coronary syndrome: The risk of being female. Circulation 2004;109:565-7.
43.
Daly C, Clemens F, Lopez Sandon JL, Tavizzi L, Boersma E, Danchin N, et al. Gender differences in the management and clinical outcome of stable angina. Circulation 2006;113:490-8.
44.
Roeters van Lennep JE, Zwinderman AH, Roeters van Lennep HW, Westerveld HE, Plokker HW, Voors AA, et al. Gender differences in diagnosis and treatment of coronary artery disease from 1981 to 1997. No evidence for the Yentl syndrome. Eur Heart J 2000;21:911-8.
45.
Humphries KH, Pu A, Gao M, Carere RG, Pilote L. Angina with ‘normal’ coronary arteries: Sex differences in outcomes. Am Heart J 2008;155:375-81.
46.
Bugiardini R, Bairey Merz CN. Angina with ‘normal’ coronary arteries: A changing philosophy. JAMA 2005;293:477-84.
47.
Johnson BD, Shaw LJ, Buchthal SD, Bairey Merz CN, Kim HW, Scott KN, et al. Prognosis in women with myocardial ischemia in the absence of obstructive coronary disease: results from the National Institutes of Health-National Heart, Lung, and Blood Institute-Sponsored Women's Ischemia Syndrome Evaluation (WISE). Circulation 2004;109:2993-9.
48.
Alfredsson J, Stenestrand U, Wallentin L, Swahn E. Gender differences in management and outcome in non-ST-elevation acute coronary syndrome. Heart 2007;93:1357-62.
49.
Abbott JD, Vlachos HA, Selzer F, Sharaf BL, Holper E, Glaser R, et al. National Heart, Lung, and Blood Institute Dynamic Registry. Gender-based outcomes in percutaneous coronary intervention with drug-eluting stents (from the National Heart, Lung, and Blood Institute Dynamic Registry). Am J Cardiol 2007;99:626-31.
50.
Mosca L, Merz NB, Blumenthal RS, Cziraky MJ, Fabunmi RP, Sarawate C, et al. Opportunity for intervention to achieve American Heart Association guidelines for optimal lipid levels in high-risk women in a managed care setting. Circulation 2005;111:488-93.
51.
Fernandes LS, Tcheng JE, O'Shea JC, Weiner B, Lorenz TJ, Pacchiana C, et al. Is antagonism as effective in women as in men following percutaneous coronary intervention? Lessons from the ESPRIT study. J Am Coll Cardiol 2002;40:1085-91.
52.
Mehilli J, Ndrepepa G, Kastrati A, Neumann FJ, Berg J ten, Bruskina O, et al. Sex and effect of abciximab in patients with acute coronary syndromes treated with percutaneous coronary interventions: results from Intracoronary Stenting and Antithrombotic Regimen: Rapid Early Action for Coronary Treatment 2 trial. Am Heart J 2007;154:158.e1-7.
53.
Solinas E, Nikolsky E, Lansky AJ, Kirtane AJ, Morice MC, Popma JJ, et al. Gender-specific outcomes after sirolimus-eluting stent implantation. J Am Coll Cardiol 2007;50:2111-6.
54.
Radovanovic D, Erne P, Urban P, Bertel O, Rickli H, Gaspoz JM; AMIS Plus Investigators. Gender differences in management and outcomes in patients with acute coronary syndromes: results on 20,290 patients from the AMIS Plus Registry. Heart 2007;93:1369-75.
55.
Stone GW, Dixon SR, Grines CL, Cox DA, Webb JG, Brodie BR, et al. Predictors of infarct size after primary coronary angioplasty in acute myocardial infarction from pooled analysis from four contemporary trials. Am J Cardiol 2007;100:1370-5.
56.
Gottlieb S, Harpaz D, Shotan A, Boyko V, Leor J, Cohen M, et al. Sex differences in management and outcome after acute myocardial infarction in the 1990s: A prospective observational community-based study. Israeli Thrombolytic Survey Group. Circulation 2000;102:2484-90. Delen van dit artikel werden eerder gepubliceerd in: Sluman MA, Verhaar MC, Wall EE van der, Westerveld HE. Vrouwen en hart- en vaatziekten. Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150:2018-22.
Metagegevens
Titel
Pathofysiologie, risicofactoren, diagnostiek en therapie van hart- en vaatziekten: mannen en vrouwen zijn anders
Auteurs
Mevr. M. A. Sluman
dr. J. M. ten Berg
dr. H. E. Westerveld
Publicatiedatum
01-07-2008
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in
Bijblijven / Uitgave 7/2008
Print ISSN: 0168-9428
Elektronisch ISSN: 1876-4916
DOI
https://doi.org/10.1007/BF03076368

Andere artikelen Uitgave 7/2008

Redactioneel ten geleide

  • Redactioneel

Gender en seksueel overdraagbare aandoeningen

  • Artikel

Sekseverschillen in urine-incontinentie bij zelfstandig wonende ouderen

  • Artikel

Op het lijf geschreven: seksualiteit, sekse en gender

  • Artikel

Gezondheidsaspecten van alcoholgebruik voor vrouwen

  • Artikel

Gender en de invloed op het dagelijks handelen van de huisarts

  • Artikel