Nog voordat een groep ooit bijeen is geweest, heeft er zich al een hele geschiedenis afgespeeld. In het voorstadium wordt de groep ontworpen. In gedachten of op papier worden de eerste lijnen uitgezet. Binnen een sociaal systeem wordt een opening gemaakt en worden de grenzen aangegeven waarbinnen de groep straks haar bestaan zal beginnen. Vanuit de groep gezien, ligt de oorsprong dan ook buiten de groep. De groep ontstaat op grond van een behoefte die in de bestaande structuur niet kan worden gerealiseerd. Opkomende groepen zijn slechts verklaarbaar, wanneer men rekening houdt met de functie van die groepen voor het grotere sociale verband waarin ze werkzaam worden. De nieuwe groep moet voorzien in een manco in een groter sociaal verband. Er kunnen ook op meer spontane wijze groepen ontstaan, zonder vooroverleg en planning in de directe sociale omgeving. Groepen kunnen een belangrijke signaleringsfunctie vervullen ten aanzien van hun bredere omgeving en de maatschappij. Dit is vooral duidelijk te zien bij belangengroepen, zelfhulpgroepen en andere emancipatiegroepen.
