Een bedrieglijke bijbal

Voorwerk

Mijn man kan niets meer onthouden...

Transient global amnesia

Samenvatting

• Het ziektebeeld ‘transient global amnesia’ (TGA) wordt gekenmerkt door voorbijgaand geheugenverlies bij gezonde mensen. Het is een benigne aandoening. De diagnose is, als men het beeld herkent, gemakkelijk te stellen, met name op basis van de anamnese; aanvullend onderzoek is niet nodig. De behandeling bestaat uit uitleg, waarbij controle van het voorbijgaande karakter van het beeld noodzakelijk is en een geruststellende werking heeft.

A.T.M. de Vries

Tussen allergieangst en corticosteroïdvrees

Een klinische les over zuigelingen met constitutioneel eczeem

Samenvatting

Een consult van een zuigeling met constitutioneel eczeem roept vaak een dilemma op bij de dokter: symptomatisch behandelen met corticosteroïden of benaderen als een allergisch probleem. Dat dilemma wordt in het leven geroepen deels door vragen van de ouders van het kind, deels door onzekerheid van de dokter over de precieze feiten. Ouders leggen regelmatig een verband tussen het eczeem en een mogelijke allergie als oorzaak.

Peter Lucassen

Eigen foto’s: een wegwerpcamera bij chronische lage rugpijn

Samenvatting

Bij patiënten met chronische pijn, zoals lage rugpijn, wil de huisarts de patiënt graag helpen zonder dat hij overbodige of schadelijke medische handelingen verricht. Patiënten zijn soms nog niet bereid een ander, psychosomatische weg in te slaan. De huisarts wil de patiënt laten merken dat de klacht en de hulpvraag begrepen zijn, maar dat er in het medische circuit verder weinig te bieden is. Als de patiënt echter steeds weer op de stoep staat, is het tijd voor een nieuw idee. In deze klinische les beschrijf ik hoe huisarts en patiënt verder komen als de huisarts aan de patiënt een wegwerpcamera meegeeft en deze aan de hand van de gemaakte foto’s kan laten zien wat pijn voor zijn leven betekent.

Jankees de Ridder

‘Dokter, ik heb het niet zo op pillen’

Topische NSAID’s bij artrose

Samenvatting

Artrose is een vaak voorkomende reumatische aandoening; op cardiovasculaire ziekten na is artrose verantwoordelijk voor de meeste invaliditeit. Uit onderzoek blijkt dat 90% van de bevolking boven de 60 jaar degeneratieve afwijkingen heeft in de gewrichten die het gewicht dragen. Artrose verloopt vaak asymptomatisch: maar ongeveer een kwart van de mensen met artrose ondervindt hiervan klachten.

Mariëlle Dost, Tim olde Hartman

Een leerling met een zweertje in de mond

Historische en actuele aspecten van syfilis

Samenvatting

In deze klinische les komt zowel de geschiedenis als de actualiteit van syfilis aan bod. De ziekte was een eeuw geleden vanwege de hoge incidentie niet moeilijk te diagnosticeren, maar er rustte wel een taboe op. Als een scholier met een zweertje in de mond syfilis blijkt te hebben, brengt dat zijn school in een lastig parket. Nadat de directeur van het ziekenhuis aannemelijk heeft gemaakt dat de jongen is besmet door de ‘dwaze gewoonte van zoenen’, wordt de kwestie in de doofpot gestopt.

G.A. van Essen, H.W. van Essen

Once in a life time: de ziekte van Cushing

Samenvatting

Overproductie van bijnierschorshormoon door een centrale oorzaak leidt tot een bonte verzameling klinische verschijnselen. Hieraan is de naam verbonden van de Amerikaanse hersenchirurg Harvey Cushing. Deze beschreef de ziekte van Cushing in het begin van de vorige eeuw. De ziekte van Cushing moet onderscheiden worden van het syndroom van Cushing dat het klinische syndroom behelst, ongeacht de oorzaak. Behalve door de ziekte van Cushing kan het syndroom van Cushing worden veroorzaakt door tumoren van de bijnierschors of door exogene toediening van corticosteroïden. De ziekte van Cushing is voor de huisarts een witte raaf binnen het brede aanbod aan kleine kwalen en alledaagse ziekten.

Henk Schers

Valkuilen bij overleg over euthanasie

Samenvatting

• Bij euthanasie is goed overleg nodig tussen alle betrokkenen. Bij eensgezindheid gaat het meestal goed, maar als de meningen verschillen, kunnen de emoties hoog oplopen. Vier gevallen worden beschreven waarin het overleg moeilijk verliep. De moeilijkheden hielden onder andere verband met dwingend gedrag, vakantiewaarneming en ‘te weinig sympathie’. In een terugblik wordt getracht sommige valkuilen te verduidelijken, zodat deze voorzien en vermeden kunnen worden. De huisarts is tegelijkertijd deskundige, partij met eigen belangen en gespreksleider, een lastige combinatie. Als de sfeer van overleg niet goed is, kan het helpen dit vroeg te beseffen en zo nodig aan de orde te stellen. Dwingend gedrag vraagt om een aangepaste reactie; die is te vinden via de vraag wat het betekent. Voor een vakantiewaarnemer vormt een euthanasievraag een grote belasting. In voorzienbare gevallen moet de eigen huisarts zoveel mogelijk van tevoren regelen. Tot slot wordt kort ingegaan op de vraag ‘wat is een reëel behandelingsperspectief?’

F.H. Weisz†, J.L.L. Stam

Een pessarium, alleen voor overdag

Samenvatting

• Een prolaps komt bij oudere vrouwen vaak voor en kan hinder opleveren voor het zelfstandig functioneren. Een operatie is niet altijd de beste oplossing en kent recidieven en bijwerkingen. Een steunpessarium is een goed alternatief, maar klachten van fluor en drukulcera nopen nogal eens tot vroegtijdig verwijderen. Een bij huisartsen onbekende oplossing voor dit euvel is het gebruik overdag van het pessarium. Het kubuspessarium is hiervoor erg geschikt. Deze klinische les beschrijft de indicaties, het aanmeten en het gebruik overdag van het kubuspessarium.

Saskia Moonen, Toine Lagro-Janssen

Een angstig meisje met stemmen in haar hoofd

Samenvatting

• Marije is een 7-jarig meisje met stemmen in haar hoofd die haar angstig maken. De stemmen blijken samen te hangen met nare ervaringen rond de scheiding van haar ouders – een tijdelijke verlating door haar moeder. In eerste instantie geeft de huisarts adviezen over het omgaan met de angst en de stemmen. Daarop verdwijnen de akelige stemmen en blijft alleen een lieve stem over. Vervolgens helpt de huisarts de moeder en Marije de nare ervaring bespreekbaar te maken. Daardoor wordt de lucht geklaard. De casus illustreert dat stemmen horen niet altijd een symptoom van een ernstige psychische stoornis is.

Berend Terluin, Else de Haan

Is elke excessief huilende zuigeling een huilbaby?

Samenvatting

• Excessief huilen kan voorkomen als symptoom van een onderliggende ziekte of als onderdeel van een syndroom dat wordt aangeduid als ‘darmkrampjes’, ‘navelkolieken’ of ‘infantile colic’. In beide gevallen wordt soms de term ‘huilbaby’ gebruikt, zowel door leken als door professionals. Deze casus illustreert het belang van het onderscheid tussen huilen als symptoom en huilen als onderdeel van een syndroom. Hierbij speelt een tijdcriterium een belangrijke rol: bij overmatig huilen dat korter duurt dan drie weken is de kans op een somatische oorzaak groter. Om verwarring zoveel mogelijk te voorkomen, wordt een gestructureerde aanpak van het probleem geadviseerd.

P.L.B.J. Lucassen

Tuberculose in de huisartspraktijk

Samenvatting

• Tuberculose komt nog erg veel voor in de wereld. Afhankelijk van de samenstelling van de praktijk ziet de huisarts ook in Nederland patiënten met tuberculose. In dit artikel zijn vijf patiënten beschreven bij wie de diagnose gesteld werd. Drie van hen waren afkomstig uit Somalië, één uit Columbia en één uit Marokko. De meesten van hen waren door middel van een thoraxfoto gescreend op tuberculose, soms zelfs een aantal keren. Van de vijf patiënten hadden er vier een extrapulmonale vorm van tuberculose, een vorm die bij allochtonen vaker voorkomt. De huisarts zal vaker de diagnose tbc moeten overwegen. Het feit dat er al gescreend is, sluit tbc niet uit. Ook jaren na binnenkomst in Nederland kan de ziekte tot uiting komen. De therapietrouw laat nogal eens te wensen over zodat de huisarts een belangrijke rol kan spelen in de begeleiding van tuberculosepatiënten.

Wouter van Kempen

Wie zijn neus schendt…

Over oogafwijkingen bij herpes zoster

Samenvatting

In leerboeken wordt geadviseerd bij patiënten met gordelroos in het gelaat te letten op de aanwezigheid van blaasjes op de neuspunt. Deze blaasjes zouden erop wijzen dat ook het oog bij de ontsteking betrokken is. Wij bespreken echter twee patiënten die een ernstige infectie van het oog ontwikkelden zonder huidafwijkingen op de neuspunt.

W. Opstelten, M.J.W. Zaal

Vitamine-D-deficiëntie, niet alleen bij migrantenvrouwen

Samenvatting

• Vitamine-D-deficiëntie kan klachten veroorzaken zoals spierzwakte en botpijn door het ontstaan van osteomalacie. Het was al bekend dat bij migrantenvrouwen in Nederland deze diagnose laat wordt gesteld. In deze casus wordt een autochtone Nederlandse vrouw gepresenteerd, bij wie vitamine-D-tekort de meest waarschijnlijke oorzaak van haar klachten is, welke na suppletie dan ook verdwijnen. Bij klachten als moeheid, spierpijn of botpijn moet aan de mogelijkheid van een vitamine-D-tekort worden gedacht en de blootstelling aan zonlicht in de anamnese betrokken worden.

Jankees de Ridder

De nazaat van een kleurrijke horzel

Samenvatting

Met de toename van avontuurlijke reizen naar tropische streken wordt ook de kans groter om een bijzondere tropische aandoening mee naar huis te nemen. Tropische witte raven van voorheen krijgen in de huisartsenpraktijk van vandaag geleidelijk een grijs kleed. Tot deze grijze vogels behoren ook de parasitaire huidaandoeningen. In dit geval de cutane myiasis, waarbij een horzellarve opgroeit in de huid van een reiziger. De hierna beschreven patiënt kwam op het spreekuur in de praktijk in Utrecht. Tijdig herkennen van cutane myiasis en het paraat hebben van praktische behandelingsmogelijkheden kan het beperkte aantal patiënten dat met een dergelijke aandoening bij de huisarts komt een hoop ellende en een verwijzing besparen.

Yvonne Gresnigt, Roy Beijaert

Een bedrieglijke bijbal

Samenvatting

De weg naar een juiste diagnose is soms bezaaid met valkuilen. Eén daarvan is dat de patiënt de diagnose zelf al gesteld heeft, omdat hij de klacht herkent. Het is verleidelijk om dan de diagnose al te gemakkelijk over te nemen. Het blijft echter belangrijk om de anamnese en het lichamelijk onderzoek met een open blik te verrichten, en niet al in het begin van het consult te focussen op slechts één diagnose. Daarbij moeten uiteraard de gegevens uit de anamnese passen bij de bevindingen van het lichamelijk onderzoek.

A.T. van Westreenen-Luinenburg, M.P.A. Andriessen

Fibromyalgie, een gevoelig puntje

Samenvatting

• De diagnose fibromyalgie is controversieel door een gebrek aan causale verklaringen en geschikte behandelingen. Toch hebben patiënten met chronische gegeneraliseerde pijnklachten zorg en aandacht nodig.
• Heldere gegevens over de prevalentie en prognose van fibromyalgie in de eerste lijn ontbreken. Wij bespreken de diagnostiek bij patiënten met chronische gegeneraliseerde pijn, waarbij voor spierkrachtmeting en gering bloedonderzoek gekozen kan worden.
• Veel strategieën zijn onderzocht, maar geen enkele vormt de ideale behandeling van fibromyalgie. Activerende behandeling is effectief gebleken voor het algemeen welbevinden van patiënten met fibromyalgie. Cognitieve gedragstherapie lijkt de meest aangewezen behandeling, maar moet verder onderzocht worden.

Astrid van Slobbe, Natalie de Blaeij, Marco Blanker

Libidoverlies bij gebruik van de pil

Samenvatting

Libidoverlies door gebruik van de combinatiepil komt wellicht vaker voor dan wij denken.

Margriet Folkeringa-de Wijs, Erik van Dijk

Perniones

Winterhanden, wintertenen en ‘winterdijen’

Samenvatting

• Winterhanden en wintertenen zijn uitingen van chronische pernio. Onder dit ziektebeeld vallen ook afwijkingen aan de oren en aan de buitenzijde van de dij. Een huisarts met een normpraktijk ziet gemiddeld vier nieuwe gevallen per jaar, overwegend vrouwen. De diagnose wordt op klinische gronden gesteld. Anamnestisch gaat het om jeuk, een brandend gevoel en pijnklachten aan de aangedane lichaamsdelen die in de winter ontstaan en in het voorjaar weer verdwijnen. Op de aangedane plaatsen is een blauwpaarse verkleuring waarneembaar soms met oedeem, blaarvorming of ulceratie. Kenmerkend is dat de klachten toenemen in koudeperioden en afnemen bij milder weer. Hoewel huisartsen vaak vitamine D toepassen, is er geen goed onderbouwde behandeling bekend. Met drie casussen laten wij zien dat chronische pernio voor een deel van de patiënten een zeer hinderlijke aandoening is, die meer (wetenschappelijke) aandacht verdient.

I.H. Souwer, A.L.M. Lagro-Janssen

Een onschuldige atheroomcyste

Samenvatting

De huisarts ziet op het spreekuur veel onschuldige aandoeningen. Wanneer een dergelijke diagnose is gesteld, kan de patiënt worden gerustgesteld en de aandoening zo nodig worden behandeld. Het gaat in deze klinische les om een patiënt met een op het eerste gezicht onschuldige, veelvoorkomende huidafwijking. Uit deze casus blijkt dat het altijd belangrijk blijft te reageren op huidafwijkingen die er anders uitzien of zich anders gedragen dan men gewend is.

Aafke Rensing, Arie Knuistingh Neven

De ziekte van Weil, een rariteit maar toch relevant

Samenvatting

In Nederland is de ziekte van Weil (leptospirosis) een relatief weinig voorkomende infectieziekte; zij wordt veroorzaakt door spirocheten. Bekendere spirocheten zijn bijvoorbeeld Borrelia en Treponema, die respectievelijk de ziekte van Lyme en syfilis veroorzaken. De leptospiren die de ziekte van Weil veroorzaken, hebben de rat als gastheer. De besmette dieren worden zelf nauwelijks ziek, maar via hun urine die in het oppervlaktewater terechtkomt, verspreiden zij deze aandoening.

K. Jonker, P.E. Kalsbeek, J.A.H. Eekhof

Bovenbuikklachten in de loop van de zwangerschap: HELLP voor de huisarts

Samenvatting

Nog maar weinig huisartsen begeleiden zwangere vrouwen. Soms roepen zwangere vrouwen de hulp van de huisarts in voor klachten die op het eerste gezicht geen verband houden met de zwangerschap. Helaas kunnen ernstige zwangerschapscomplicaties zich voordoen met op het eerste gezicht onschuldige klachten. Als de huisarts deze klachten niet herkent, kan het beloop dramatisch zijn.

L.J. Boomsma, J.W.A. Valeton, E. Ligthart, D.A. Smit, F.M. Bekke

De saturatiemeter in de huisartsenpraktijk

Samenvatting

• Nu er een klein, handzaam, betrouwbaar en goedkoop apparaat beschikbaar is om de zuurstofsaturatie van patiënten te meten, kan de huisarts patiënten met aandoeningen die gerelateerd kunnen zijn aan een lage zuurstofsaturatie gerichter behandelen en verwijzen.
• Wij lichten dit toe aan de hand van een aantal casus uit de huisartsenpraktijk. Daarnaast geven wij een overzicht vanuit de literatuur over de betrouwbaarheid en de toepassing van de saturatiemeter in de huisartsenpraktijk.

Wil van den Bosch, Tjard Schermer, Niels Chavannes

De vele gezichten van het colorectaal carcinoom

Samenvatting

Rectaal bloedverlies, een veranderd ontlastingspatroon, gewichtsverlies of buikpijn kunnen de eerste symptomen van een colorectaal carcinoom zijn. Het probleem dat zich in de huisartsenpraktijk voordoet, is dat er veel mensen zijn met de hiervoor beschreven klachten zonder ernstige pathologie. Van de huisarts wordt verwacht dat hij in een consult van tien minuten een beslissing neemt over verder onderzoek of een afwachtend beleid. Het belang van een tijdige diagnose voor de prognose spreekt voor zichzelf, maar het is geen goed huisartsgeneeskundig handelen om iedereen met deze klachten voor verder onderzoek door te sturen. In twee jaar tijd zag ik in mijn praktijk (2500 patiënten) de volgende patiënten die de verscheidenheid in presentatie van het colorectaal carcinoom illustreren. Aan de hand van deze casuïstiek bespreek ik ook de voorspellende waarde van de verschillende symptomen in de huisartsenpraktijk en de mogelijkheid om een risicostratificatie aan te brengen.

Roger Damoiseaux

Nawerk