Handboek jeugdzorg deel 2

Voorwerk

Preventie

Voorwerk

1. Preventie

Samenvatting

‘Voorkomen is beter dan genezen’ is een oud gezegde. Hopelijk geldt dat ook voor geestelijke gezondheidsproblemen van kinderen en adolescenten. Geregeld komen hulpverleners in de jeugdhulpverlening en de kinderpsychiatrie ouders met kleine kinderen tegen, die als kind al met hun eigen ouders onze centra bezochten.

A.A.M. Crijnen, P. Cuijpers

2. Opvoedingsondersteuning

Samenvatting

Al eeuwenlang worden er voor ouders en opvoeders raadgevingen bedacht om de kwaliteit van de opvoeding te verbeteren. In boeken en brochures, vanaf preekstoel en kansel en in de moderne tijd vooral via media zoals publiekstijdschriften en radio en televisie wordt deze goede raad verspreid.

J. Hermanns

3. Pedagogische advisering

Samenvatting

Pedagogische advisering is een vorm van individuele opvoedingsondersteuning aan ouders bij vragen of problemen in de opvoeding. Het gaat om een preventief aanbod, gericht op het bieden van hulp bij lichte opvoedingsproblematiek die dikwijls samenhangt met de ontwikkelingsfasen van kinderen.

G.C. Blokland

4. Empowerment

Samenvatting

In de beginjaren negentig van de twintigste eeuw werd het begrip empowerment in de Nederlandse vakliteratuur over jeugdzorg geïntroduceerd.

H. Verzaal

5. Videohometraining

Samenvatting

Videohometraining (vht) is ‘… een vorm van gezinstherapie bij een problematische opvoedingssituatie, waarbij de werkvorm hometraining wordt gehanteerd en waarbij de hulpverlener zich richt op de communicatie en de interactie tussen de gezinsleden. Het medium video wordt hierbij als essentieel hulpmiddel ingezet.

P. Wels

6. Ervarend leren

Samenvatting

In de afgelopen twintig jaar is in de Nederlandse en Vlaamse jeugdzorg steeds meer gebruikgemaakt van projecten ervarend leren. Geleidelijk aan zijn uitgewerkte methodieken en programma’s ontstaan. Dit hoofdstuk bevat een overzicht van de stand van zaken van het ervarend leren in Nederland.

Th. Ruikes

7. Home-Start

Samenvatting

In het jeugdbeleid verschuift het accent van hulpverlening naar preventie. Steeds vaker worden problemen bij pubers en adolescenten, zoals schooluitval, alcohol- en drugsmisbruik, agressief of teruggetrokken gedrag en jeugdcriminaliteit gezien als een uiting van problemen in voorgaande leeftijdsfasen. Zo is het goed verlopen van de eerste levensjaren tot beleidsdoel verheven.

M. Galama

8. Family preservation

Samenvatting

In de Verenigde Staten is in de laatste decennia binnen de jeugdzorg om financiële en ideologische redenen een sterke nadruk komen te liggen op ‘family preservation‘, een begrip dat vertaald kan worden met ‘instandhouding van het gezin’.

H. Verzaal

9. Praktisch pedagogische thuishulp

Samenvatting

Praktisch pedagogische thuishulp (ppth), hometraining of thuisbehandeling is een vorm van intensieve, ambulante hulp bij (opvoedings)problemen in de thuissituatie, die de afgelopen tien jaar in de jeugdhulpverlening een vaste plaats heeft gekregen.

M. Burggraaff-Huiskes

10. Ouderbegeleiding

Samenvatting

Ouderbegeleiding kent veel vormen en gedaanten en wordt, met uiteenlopende doelstellingen, ingezet in zeer diverse instellingen voor een breed scala aan problemen in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen.

I. Bakker

Zorg en gezag

Voorwerk

11. Advies- en Meldpunten Kindermishandeling

Samenvatting

Naar schatting van deskundigen (Baartman, 1996; Willems, 1999) bevinden 50 000 tot 70 000 kinderen zich in een situatie die aanleiding zou moeten zijn tot een melding van kindermishandeling, verwaarlozing en/of seksueel misbruik. Daarbij gaat het om een grote variatie aan situaties en gebeurtenissen. Het gaat soms om goedwillende, maar in hun mogelijkheden beperkte gezinnen.

J. Hermanns

12. Uithuisplaatsingen

Samenvatting

Uithuisplaatsing van een jeugdige wil zeggen dat deze voor kortere of langere tijd in een ander milieu wordt geplaatst dan waar de opvoeding normaliter plaatsvindt: in het eigen gezin. Het gaat om een alternatief verblijfsmilieu waar 24-uurszorg wordt geboden.

E. Knorth

13. Ondertoezichtstelling

Samenvatting

De ondertoezichtstelling is een justitiële interventie in het ouderlijk gezag. Indien het niet goed gaat met een kind en het ernstige vermoeden bestaat dat de oorzaak hiervan ligt in het onvoldoende functioneren van het ouderlijk gezag, kan de kinderrechter besluiten een gezinsvoogd aan te stellen. Deze persoon overlegt met de ouders over de te nemen beslissingen aangaande het kind.

C.H.C.J. van Nijnatten

(Semi-)residentieel

Voorwerk

14. Leefgroepwerk

Samenvatting

Binnen het scala aan hulpverleningsvoorzieningen nemen internaten en voorzieningen voor daghulp een bijzondere plaats in. Bijzonder, omdat hulpverlening vorm krijgt door het samenleven van jeugdigen onder begeleiding van groepsopvoeders. De leefgroep is een belangrijk middel om hulp te realiseren.

M. Klomp

15. Daghulp

Samenvatting

Er wordt van daghulp gesproken als de hulpverlening aan kinderen en jongeren overdag in een instelling plaatsvindt, terwijl zij ‘s nachts en in de weekenden thuis verblijven. In Nederland zijn de traditionele pijlers van de daghulp de Medische Kleuterdagverblijven voor kinderen tot 6 jaar en de Boddaertcentra voor de schoolleeftijd en soms daarboven.

J. Hermanns

16. Residentiële programma’s voor kinderen

Samenvatting

In Nederland worden steeds minder jeugdigen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar langdurig uitgeplaatst in een residentiële voorziening voor jeugdhulpverlening.

J. Kanis

17. Residentiële programma’s voor jongeren

Samenvatting

De normale gang van zaken is dat kinderen in hun gezin worden opgevoed. Soms blijkt dat niet mogelijk. Jaarlijks worden ongeveer 10 000 jeugdigen uithuisgeplaatst omdat de opvoeding spaak loopt. De gerezen problemen blijken niet (langer) met ambulante of daghulp te behandelen. Zowel de ouders als de betrokken jeugdige geven problemen te zien die de jeugdhulpverlening tot het oordeel brengt dat het niet verantwoord is dat het kind nog langer in het gezin blijft.

J.D. van der Ploeg

18. Pleegzorg

Samenvatting

Het in huis nemen van andermans kinderen is al eeuwenoud en ook eeuwenlang vrijwel de enige vorm van zorg voor wezen en vondelingen. Soms werden zij geadopteerd, soms als lid van het huishouden aangenomen en soms werden zij opgenomen als toekomstige arbeidskrachten. Het percentage verlaten kinderen dat stierf, lag waarschijnlijk maar iets hoger dan de normale kindersterfte in die tijd.

A.M. Weterings

19. Strafrechtelijke reacties op jeugdcriminaliteit

Samenvatting

Jaarlijks maken enkele honderdduizenden jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 17 jaar zich schuldig aan een of meer strafbare feiten. Dat valt af te leiden uit zogenoemde zelfrapportage-onderzoeken die sinds 1986 elke twee jaar worden gehouden. In dergelijke onderzoeken wordt een representatieve steekproef van jongeren in Nederland gevraagd of zij zich in het ‘afgelopen jaar’ schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten.

P. van der Laan, M. Smit

20. Klinische psychiatrische programma’s voor kinderen

Samenvatting

De eerste klinische opnamen van psychisch gestoorde kinderen in voor hen bestemde afdelingen van psychiatrische ziekenhuizen vonden halverwege de negentiende eeuw plaats. In 1850 werd een afzonderlijke afdeling voor psychisch gestoorde kinderen gesticht in het beroemde hôpital Bicêtre in Parijs. De afdeling stond onder leiding van de psychiater Le Paulmier, die in 1856 promoveerde op zijn observaties van psychisch gestoorde kinderen met speciale aandacht voor de manie (een toestandsbeeld met psychotische opgewondenheid).

F. Verheij

21. Klinische psychiatrische programma’s voor jongeren

Samenvatting

Onder een zorgprogramma wordt een aantal gespecificeerde en samenhangende afspraken en coördinerende activiteiten verstaan, resulterend in een doelgerichte en planmatige inzet van twee of meer modules ten behoeve van een gespecificeerde doelgroep (Van Yperen, Van Rest & Vermunt, 1999).

M. Eussen

22. Klinische psychiatrische gezins(dag)behandeling

Samenvatting

Klinische psychiatrische gezinsbehandeling is een behandelingsvorm die in Nederland in de jaren zeventig van de vorige eeuw ontwikkeld is voor gezinnen die later ‘multi-problem gezinnen’ genoemd zouden gaan worden. De laatste jaren maakt deze behandelingsvorm, onder invloed van de grote vraag, de intensieve samenwerking met zowel klinische als ambulante behandelingsvormen en de ontwikkeling van de methodiek, een sterke ontwikkeling door.

W.H. Oppenoorth

Begeleiding

Voorwerk

23. Casemanagement

Samenvatting

In de jeugdzorg bestaat toenemende belangstelling voor casemanagement. Sommigen zien het als een methodiek die zorgt voor aansluiting bij de behoefte van de cliënt, continuïteit en samenhang in het hulpaanbod om te komen tot een doelgerichte en efficiënte werkwijze (Projectgroep Toegang, 1997).

R. Menger, C. van Nijnatten

24. Buurtgerichte programma’s

Samenvatting

Preventie van opvoedingsproblemen, het tegengaan van schooluitval en het voorkomen van jeugdcriminaliteit zijn belangrijke beleidsthema’s. Daarbij richt men zich in toenemende mate op preventie en vroegtijdige interventie in gezinnen met jonge kinderen en hun leefomgeving.

I. Tönis, M. Pannebakker

25. Kamertraining

Samenvatting

In de jaren zeventig zijn in Nederland allerlei vormen van begeleid wonen ontstaan, waaronder Kamertrainingscentra (ktc‘s).

M. Klomp, C. Wielhouwer

26. Arbeidstoeleiding

Samenvatting

Een zinvolle dagbesteding in de vorm van werk (of scholing) wordt in het algemeen gezien als belangrijk. Jongeren met gedragsproblemen hebben hier baat bij.

M. Klomp

Behandeling

Voorwerk

27. Psychoanalytische kindertherapie

Samenvatting

De psychoanalytische kindertherapie is gebaseerd op twee pijlers: de psychoanalytische theorie over de ontwikkeling en de psychoanalytische techniek. In dit hoofdstuk zal de theorie slechts kort worden besproken.

F. Slijper

28. Speltherapie

Samenvatting

Speltherapie is in zekere zin een verwarrende term, omdat hij gebruikt kan worden voor allerlei vormen van behandeling waarin spel een belangrijke plaats heeft. Meestal betreft dit behandelingsvormen die gericht zijn op kinderen. Daarvan zijn er heel veel.

J. Hellendoorn

29. Beeldcommunicatie

Samenvatting

In Nederland worden verschillende vormen van kinderpsychotherapie beoefend. Een daarvan is de beeldcommunicatie. Deze neemt om drie redenen een bijzondere plaats in. Ten eerste is deze kindertherapeutische methode in Nederland ontstaan, in de jaren vijftig van de vorige eeuw, binnen de Utrechtse fenomenologische school (Vermeer, 1955, 1968; Van der Zeyde, 1962).

J. Hellendoorn

30. Groepstherapie

Samenvatting

Groepstherapie is een verzamelnaam voor uiteenlopende vormen van groepswerk in de jeugdzorg. De groep wordt als een therapeutisch instrument gebruikt om problemen op te lossen, om veranderingen te bewerkstelligen, oftewel om de groei van kinderen en jongeren te bevorderen.

L. Tijhuis

31. Sociale vaardigheidstrainingen

Samenvatting

Een sociale vaardigheidstraining is een populair middel om uiteenlopende doelgroepen te leren goed om te gaan met anderen. Vliegtuigpersoneel leert beter om te gaan met lastige reizigers, verkopers leren hoe ze meer kunnen verkopen en managers leren hoe ze beter leiding kunnen geven.

M. Berger, H. Spanjaard

32. Systeemgerichte behandeling

Samenvatting

In de jeugdzorg is men van oudsher doordrongen van de overtuiging dat de hulpverlening aan kinderen met psychische problemen gepaard dient te gaan met een aparte vorm van begeleiding van de ouders. Ongeveer vijftig jaar geleden ontstond het besef dat het gezin ook als eenheid in behandeling kon worden genomen.

Y.W. Choy

33. Farmacologische behandeling

Samenvatting

Bij de behandeling van emotionele problemen en gedragsproblemen kan gebruikgemaakt worden van medicijnen. Medicijnen die bedoeld zijn om emoties en gedrag te beïnvloeden, worden psychofarmaca genoemd.

M. van der Reijden

Nawerk